THE STATE LANGUAGE DEVELOPMENT INSTITUTE
МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛДІ ДАМЫТУ ИНСТИТУТЫ
ИНСТИТУТ РАЗВИТИЯ ГОСУДАРСТВЕННОГО ЯЗЫКА
Соңғы мақалалар:
БАТЫРЛАР ЖЫРЫ КЕЙІПКЕРЛЕРІН БІРІЗДЕНДІРУ
ТОЛЫҒЫРАҚ
2) 
3) 
4) 
30 томдық терминологиялық сөздіктер топтамасы жарық көрді
Авторы: Ахмет Өмірзақ
15/06/2017 17:37 0 6893 0
Әдебиетіміздің әлемдік деңгейге жетуіне тірек болған, сөздік қоры аса бай ана тіліміз – бүгінде өз дамуының жаңа сатысына көтеріліп отыр. Тіл – ғасырлар бойы үнемі дамып, жетілу үстінде болатын жанды құбылыс. Сондықтан әлемде болып жатқан барлық жаңалықтар мен жаңа ұғымдарды толық түсіндіре алатындай құдіретті болуы үшін кез келген тілде терминдердің алатын орны ерекше. Халықаралық терминдер екі түрлі жолмен қолданылады: термин өзгеріссіз қолданылады немесе тілдің мүмкіндігіне қарай аударылып қолданылады. Бізде осы екі тәсіл де қолдануда. КСРО кезінде орыс тіліндегі көптеген терминдерді өзгеріссіз қабылдасақ, соңғы жылдарда ғалымдар тарапынан бұл іске басқаша көзқараспен қарап, термин сөздердің ана тіліміздегі балама нұсқалары қолданысқа енгізіліп жүр.
Дегенмен қазақ тіліндегі термин сөздерді бір ізге түсіріп, жалпы бірдей анық та түсінікті ету – үлкен күш пен қаржыны талап ететіні белгілі. Сондықтан дер кезінде мемлекет тарапынан қолға алынған бұл істің нәтижесі 30 томдық қазақша-орысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздіктер топтамасы ретінде көрініп, өткен аптада Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасында сол кітаптардың тұсаукесер рәсімі болып өтті.
Мәдениет және спорт министрлігінің Тілдерді дамыту және қоғамдық-саяси жұмыстар комитетінің тапсырысымен дайындалып, «ҚАЗақпарат» корпорациясы басып шығарған 30 томдық терминологиялық сөздіктер топтамасын 52 мекемеде – жоғары оқу орындарында, ғылыми-зерттеу институттарында, академияларда, министрліктер мен Парламентте, салалық мекемелерде жұмыс жасайтын 144 ғылым докторы, 120 ғылым кандидаты, жалпы 350-дей адам дайындаған.
Тұсаукесер рәсімін ашқан ҚР Мәдениет және спорт министрлігінің Тілдерді дамыту және қоғамдық-саяси жұмыстар комитеті төрағасының орынбасары Серік Сәлемов мырза өз сөзінде сөздіктер топтамасының «ҚР Тілдерді дамыту мен қолдаудың 2011–2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы» аясында дайындалғанын, осы жұмысты атқару негізінде Елбасының қазақ тілінің терминологиялық қорын жасау жөніндегі тапсырмасының абыроймен орындалғанын айта келе, авторлық ұжым мүшелеріне үлкен қажырлы еңбектері үшін министрлік атынан алғыс айтты.
Сонымен бірге тұсаукесер рәсімінде сөз сөйлеген осы жобаның ғылыми жетекшісі, Қазақстан Педагогикалық Ғылымдар академиясының президенті Асқарбек Құсайынов, Л.Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университетінің профессоры, техника ғылымдарының докторы Алтынбек Шәріпбаев, ҚР Ұлттық ғылым академиясының академигі, техника ғылымдарының докторы Бірлесбек Алияров, А.Байтұрсыныв атындағы Тіл білімі институтының бас ғылыми қызметкері, филология ғылымдарының докторы Әлімхан Жүнісбеков, филология ғылымдарының докторы, профессор Дандай Ысқақұлы, Қ.Сәтпаев атындағы Қазақ Ұлттық техникалық университетінің профессоры Қалыбек Қоныспай, Ө.А.Жолдасбеков атындағы Механика және машинажасау институтының аға ғылыми қызметкері, техника ғылымдарының кандидаты Арлоп Ахметов, Қ.Сәтпаев атындағы Ұлттық техникалық университетінің профессоры, техника ғылымдарының докторы Нәсіпқали Сейітов, Қазақ Мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің профессоры Рысбай Сәтімбеков, С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық медицина университетінің профессоры Жаубасты Ахметов секілді көрнекті ғалымдар «ғылым мен техниканың, өндіріс пен мәдениеттің барлық салаларын қамтитын сөздіктер топтамасын дайындау жұмыстары Комитетпен жасалған шарт негізінде 2012-2014 жылдары жүргізілгенін, сала терминологиясын қалыптастырумен шұғылданып жүрген сала мамандары мен ғалымдар, А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының ғалымдары, Республикалық теминологиялық комиссия мүшелері бірлесе отырып атқарған және жалпы жұртшылық пікірі ескеріле отырып дайындалған осындай көлемді жұмыс негізінде қазақ тілінің 250 мыңнан аса салалық терминдер қоры жасалып, қазақ тілі терминологиясының ғылыми негізде дамып, кемелдене түсуіне нақты негіз қаланғанын» айтты.
Тұсаукесерде авторлар ұжымы осы жұмыстар арқылы ұсыныс-пікір айтқан тіл жанашырларына алғыстарын жеткізіп, Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың мемлекеттік тілді дамытуда табанды саясат ұстанып отырғанына ризашылық сезім білдірді.
Сөздіктерді басып шығарған «ҚАЗақпарат» корпорациясының президенті Қонысбек Ботпай оларды сапалы және уақтылы шығаруға баспа қызметкерлерінің Академия қызметкерлерімен бірге үлкен ыждаһаттықпен еңбек еткендерін айтты.
turkystan.kz
ПІКІР АЛМАСУ
ТЕКСТ