Бір байдың енші алыпты бір баласы,

Алғаны алпыс тоғыз ірі қарасы.

Төрт жерден түлікке желі қағып,

Үш жерден орнатылған мұнарасы.

/Түйе, алпыс тоғыз-күйісі, төрт желі-аяқтары, үш мұнара екі өркеші, басы/.

 

 

Болғанда қоян ерін, шыққан құлақ,

Тұлыбы шоқайғандай жатыр сұлап.

Жүруге қызметкер дайындалса,

Жалшыдай күні біткен кетер жылап.

/Түйе/.

 

 

Таптым-таптым, тап жорға,

Табаны жалпақ боз жорға.

/Түйе/.

 

Маң-маң басып келеді,

Тапырақтап желеді.

Мойны ұзын, үсті тау,

Ертеден елге бел еді.

/Түйе/.

 

 

Маң-маң басқан, маң басқан,

Шудаларын шаң басқан.

Екі өркешін қом басқан,

Алабота, теріскен,

Мұрындығы келіскен,

``Шөк!``- дегенде, ``бық!`` -деген,

Шешіп үйін жүктеген,

Бұл не деген жануар? 

/Түйе/.

 

 

Кезікті бір жануар,

Үстінде екі тауы бар.

Мойны ұзын, көзі үлкен,

Бұл не,өзің тауып ал?

/Түйе/.

 

 

Даусы қоңыр, үні мұң,

Тесіп қойған мұрынын.

/Түйе/.

 

 

Үш тың-тың,

Екі жылтың,

Төрт тап-тап,

Қап-қара сатпақ,

Бір былғаныш.

/Түйе/.

 

 

Ұзын-ұзын ұлпаны,

Ішіндегі жұлпаны.

/Түйе, бота/.

 

 

Дүниеде ақас бар бек жайлаған,

Жанына адам барса ойбайлаған.

Ақастың адам білер мінезі бар,

Мінгесіп екі бала той тойлаған.

/Түйе және оның өркеші/.

 

 

Бір тақыт бар дүниеде әркім білер,

Ол тақыт қымбат емес, әркім мінер.

Мінерінде төмендеп келеді екен,

Мінгеннен соң жоғары көтерілер.

/Түйе, оған мінген адам/.

 

 

Екі ауылдың баласы еңбектеп келеді,

Төрт ауылдың баласы төбелесіп келеді,

Бір ауылдың баласы шөпшек теріп келеді.

/Жайылымнан қайтқан түйенің өркеші, аяғы, ауызы/.

 

 

Екеуі қарауыл қарап тұр

Төртеуі ұйықтап жатыр,

Біреуі қамыр басып тұр.

/Түйе/.

 

 

Екі кісі қарауыл қарайды,

Бір кісі шөпшек тереді.

/Түйенің өркеші, ерні/.

 

 

Дүбір-дүбір төртеу,

Есенгелді екеу.

Жағалбайлы жалғыз,

Оның таңы қарбыз.

/Түйенің аяғы, екі құлағы, құйыршығы/.

 

 

Төрт кісі төсек сал дейді,

Екі кісі қарауыл қарайды,

Үлкен әйел есік аш дейді,

Кіші әйел төмпештейді.

/Түйе, төрт аяғы, екі өркеші, түйенің құмалақ тастағаны/.

 

 

Төсек астында төрт күлше.

/Түйенің төрт табаны/.

 

 

Таудан тас домалайды,

Тас бұршақтай сабалайды.

/Түйенің құмалағы/.

 

 

Жоғарыдан көп тас домалайды,

Кезектесіп бірін-бірі қуалайды.

/Түйенің құмалағы/.

 

 

Бір тауығым бар,

Жұмыртқасы көп,

Көп те болса жарылмайды.

/Түйенің құмалағы/.

 

 

Шашылды маржан,

Бағасы арзан.

/Құмалақ/.

 

 

Апан-апан,

Ескі шапан.

Иір қобыз,

Жарық жұлдыз.

/Түйенің шудасы, мойны,көздері/.

 

 

Апан-апан,

Жаман шапан,

Төрт түйреуіш,

Бір былғауыш.

/Түйенің шудасы,аяғы, құйыршығы/.

 

 

Иір қобыз,

Екі тұтқыш,

Бір қыл жуғыш.

/Түйенің мойыны, екі өркеші, құйрығы/.

 

 

Төрт лаулау,

Екі дің-дің,

Бір шібжің.

/Түйенің аяғы, екі өркеші, құйыршығы/. 

 

Мамам маң басып барады,

Күлшесі қалып барады.

/Түйенің ізі/.

 

 

Екі төлдің атынан

Бір төлдің аты шығады.

/Тайлақ/.

 

 

Түбірлі төртеу,

Түймемен бесеу,

Ерубай екеу,

Мамық жалғыз.

/Жылқы/.

 

 

Қоян жақты, тақыр жонды,

Төрт тұяқ, екі аяқты, екі қолды.

Салпы ерін, өзі жүйрік,

Кең омырау, жуан құйрық.

/Ат/.

 

 

Төрт түп тұт мәуітімен кесіледі,

Үстіне мінген адам есіреді.

Құрдасым, тапқын мұны ойлы көзбен,

Ойласаң тереңірек шешіледі.

/Ат/.

 

 

Отырдым мұнан барып оймауылға,

Ілінді екі аяғым байлаулыға.

Қолыма екі қайыс ұстап алып,

Жүргіздім қайда барсам айдауыма.

/Мінген ат/.

 

 

Екеуі елеңдеп келеді,

Төртеуі төбелесіп келеді.

/Аттың екі құлағы мен төрт аяғы/.

 

 

Ана таумен мына тау соғысып келеді.

/Аттың төрт тұяғы/.

 

 

Кішкене ғана тостаған,

Көтеріп қана тастаған.

/Аттың тұяғы/.

 

 

Тасқа тисе кетілмейді,

Суға тисе ерімейді.

/Аттың тұяғы/.

 

 

Үлкен келін есік ашты,

Кіші келін домалай қашты.

/Түйенің құйрығы мен құмалағы/.

 

 

Төлебайдың баласы төбелесіп келеді,

Егізбайдың өгей ұлы ерегесіп келеді.

Екеуі қарауыл қарайды,

Біреуі шөпшек тереді.

/Түйенің аяғы, өркеші, аузы/.

 

 

Ермекбайдың екі ұлы ерегесіп келеді,

Төлебайдың төрт ұлы төбелесіп келеді,

Жағалбайдың жалғызы жағаласып келеді.

/Түйенің екі өркеші, құйрығы,аяғы/.

 

 

Мен көрдім тұтам ақас тау жайлаған,

Тауына тиіп кетсең ойбайлаған.

Үстіне қара орман артып алып,

Барса да қандай жерге той-тойлаған.

/Жүк артқан түйе/.

 

 

Жануар бар жапан дала түзде өскен,

Арқасына екі бала мінгескен.

/Қос өркешті түйе/.

 

 

Тамға таяқ сүйедім.

/Түйенің құйрығы/.

 

 

Тауға таяқ қыстырдым.

/Түйенің мұрындығы/.

 

 

Алыстан қарасам бір қара,

Қасына келсем мың қара.

/Жылқының құйрығы/.

 

 

Алды қияқ, арты шалғай.

/Аттың жалы/.

 

 

Ұштым,ұжмаққа шықтым,

Тептім, терекке шықтым.

/Атқа міну/.

 

 

Қарасам, қайдан келдің,

Малы қара сайдан келдің.

/Аттың тезегі/.

 

 

Жездем желіп бара жатыр,

Жез қалпағын түсіріп барады.

/Аттың тезегі/.

 

 

Шауып келе жатып шақшам түсті.

/Аттың тезегі/.

 

 

Шиге қамшы байладым.

/Белбеуге байланған ат/.

 

 

Алты аяқты,

Екі қарынды,

Екі басты,

Екі қолды,

Төрт көз, төрт құлақты,

Екі мойын, бір құйрықты.

/Ат мінген адам/.

 

 

Алдымда бар нар қамыс,

Артымда бар нар қамыс.

Отырған жерім ой темір,

Басқан жерім бай темір,

Он қолымда-тең қайыс.

/Ат, үзеңгі, қамшы, атқа мініп отырған адам/.

 

 

Тау астында төрт бала,

Кезек-кезек ойнаған.

Төрт баланың қолына

Төрт айды әкеп байлаған.

/Аттың төрт аяғы, төрт тұяғы/.

 

 

Керіп қойған немене,

Көкектеген немене?

Малып қойған немене,

Бал татыған немене?

/Желідегі құлын, піспек, сабадағы қымыз/.

 

 

Кекендеткен несі екен,

Келіп салған несі екен?

Сорпылдатқан несі екен,

Сорқылдатқан несі екен,

Суырып алған несі екен,

Суы тамған несі екен?

/Желідегі биені емген құлын/.

 

 

Андыру мен мәндіру,

Тігісі жоқ қондыру.

/Ала мал/.

 

Үлгісіз піштім,

Жіпсіз тіктім.

/Ала мал/.

 

 

Жамаулары болса да білінбейді,

Жансызға ондай нәрсе ілінбейді.

/Ала мал/.

 

 

Тоғай-тоғай топтаған,

Тоғай ішін боқтаған.

Біреуі өлсе,

Бәрі жиылып жоқтаған.

/Сиыр/.

 

 

Төртеу келеді,

Төртеу асылып тұрады,

Екеу жол көрсетеді,

Екеу иттен сақтайды,

Енді біреу артында асылып тұрады.

/Сиыр/.

 

 

Екі айнасы бар,

Екі найзасы бар,

Төрт жаптырмағы бар,

Бір шыбыртқысы бар.

/Сиыр/.

 

 

Дауысы - азанда,

Жақсылығы - қазанда.

/Бұзаулы сиырдың мөңірегені/.

 

 

Екі отауға бір көсеу.

/Сиырдың танауы мен тілі/.

 

 

Екі ошаққа бір көсеу.

/Сиырдың танауы мен тілі/.

 

 

Қисық ағашқа қар жұқпас.

/Сиырдың мүйізі/.

 

 

Бүкір ағашқа қар жұқпас.

/Сиырдың мүйізі/.

 

 

Ел жатса да енекем жатпайды.

/Сиырдың мүйізі/.

 

 

Ел жатса да екі батыр жатпайды.

/Сиырдың мүйізі/.

 

 

Қисық шағаға су жұқпас.

/Сиырдың мүйізі/.

 

 

Тырс-тырс тамады,

Бір шұңқырға ағады.

/Сиырдың желіні/.

 

 

Жол үстінде жылтыр жібек.

/Сиырдың сілекейі/.

 

 

Төсек астында төрт бауырсақ .

/Сиырдың желіні/.

 

 

Төрт туысқан бір шұңқырға құяды.

/Сиырдың емшегі/.

 

 

Түйір-түйір төртеу,

Түймеменен бесеу.

Жалғыз тайы жалғыз,

Темір қазық екеу

/Сиырдың төрт емшегі, кіндігі, құйрығы, екі мүйізі/.

 

 

Арқасы бар, аунамайды,

Аузы бар, күйсемейді.

/Сиыр мен ат/.

 

 

Кішкентай ғана бойы бар,

Айналдырып киген тоны бар.

/Қой/.

 

 

Төрт тағанды бойы бар,

Момындық дұрыс ойы бар.

Кербезденіп жүрмейді,

Айналдырған тоны бар.

/Қой/.

 

Екен, екен, екен жұмбақ,

Екі етегін түрген жұмбақ.

Қазалыға барған жұмбақ,

Қақтың суын ішкен жұмбақ.

/Қой/.

 

 

Баурындағы бұлағын ел ішеді.

Шабылады жотасынан пішені.

/Саулық қой/.

 

 

Азанда кетер ләйлекен,

Кеште келер ләйлекен.

Түрлі-түрлі жібектен,

Түймесі бар ілгектен.

/Қой, ешкі/.

 

 

Шапаным да, тоным да,

Арқаның жүр жонында.

Атам соның соңында,

Таяғы бар қолында.

/Қой, қойшы/.

 

 

Ауылдан ерте тұрып, кетер сыртқа,

Көп жанға жалғыз нәрсе болды тұтқа,

Сол жерден аз жұмысын бітіріп ап,

Қайтады қуанышпен бір уақытта.

/Жайылған қой, қозы/.

 

 

Ерте кетіп, кеш келе,

Тері тонды жануар.

Моншақ төгіп кетеді,

Жылтыраған суы бар.

/Қойдың құмалағы/.

 

 

Ашылмаған сандықта,

Пішілмеген құндыз бар.

/Қозы/.

 

 

Байшағырдың түбінде балалап жатқан дуадақ.

/Қоздаған қой/.

 

 

Абылқайым айтқан жұмбақ,

Айналысып жатқан жұмбақ.

/Ішек-қарын/.

 

 

Тоғай іші толған жұмбақ,

Ақын жігіт айтқан жұмбақ,

Шешен қатын шешкен жұмбақ.

/Қойдың ішек-қарны және оны аршу/.

 

 

Абылай айтқан жұмбақ,

Тоғай толған жұмбақ,

Біреуін бірі өлтірді,

Ақылды кісі шешкен жұмбақ.

/Мал сойған адам/.

 

 

Төрт аяқ ортасында бүгілі бар,

Сөйлейтін өз алдында пиғылы бар.

Халінше сайманы ғой керек заты,

Көтерген екі дана құрығы бар.

Беретін жақынына жаны ашып,

Ашытқан бір аяқтай қымызы бар.

/Ешкі, төрт аяғы, екі мүйізі, сүті/.

 

Қайырып басын тастаған,

Қайқайып қойды бастаған.

/Ешкі/.

 

 

Асты пышақ, үсті істік,

Өзіне лайықтап киім пішкен,

Секіріп-секіріп түскен.

/Ешкі/.

 

 

Төрт аяғы бар,

Басында екі таяғы бар,

Иегінде екі сақалы бар.

/Ешкі/.

 

 

Сақалы бар,

Санасы жоқ.

/Ешкі/.

 

 

Бір шал бар ауылымызда барпылдаған,

Басында екі найза жарқылдаған.

Іш майын құмырадан аңқытып ап,

Кімді көрсе, артынан жалпылдаған.

Өзі кәрі болғанменен сылқым сері,

Ақ сокна белбеуі салпылдаған.

/Теке/.

 

 

Айтайын айт дегенде, ая батыр,

Болғанда асты гауһар, үсті шатыр.

Қазандай қара тастың дәл түбінде,

Бір түрлі адам таппас зәһәр жатыр.

/Малдың өті/.

 

 

Жол, жол, жол жатыр,

Жол айнала қол жатыр.

Тамақ қолдың ішінде,

Айдаһар жегір хан жатыр.

/Малдың өті/.

 

 

Алтынын алып,

Әбдіресін лақтырдым.

/Жілік/.

 

 

Он екі қысырағым бар:

Екеуі - жуан буаз,

Екеуі - күмән буаз,

Екеуі - анық буаз.

Екеуі - танық буаз,

Екеуі - жіңішке қысыр,

Екеуі - ат қысыр.

/Екі ортан жілік, екі тоқпан жілік, екі асықты жілік, екі қары жілік, екі жанбас, екі жауырын/.

 

Он екі түйе, он жылқы, тоғыз сиыр,

Бес ешкі, бір жарым қоян.

/Малдың бала көтеретін уақыты/.

 

Түрлі-түрлі түр кілем,

Түр аласы бір кілем.

/Малдың шуы/.

 

 

Түйеде жоқ, ешкіде бар,

Доңызда жоқ, қоңызда бар.

/Мүйіз/.