Алға жайып тұз-дәмін,

Келтіреді үй сәнін.

Ол халқымның ақ жаны,

Жақсы дәстүр маржаны,

Кеңпейіл де арайлы,

Осы жерден тарайды.

/Дастархан/

 

Күрең қызыл түсі бар,

Тағамдардың асылы,

Қуат берер күші бар.

/Таба нан/

 

 

Беттескен қос табақ,

Ортасында бас тамақ,

Қоз бен шоққа ораса,

Дәм піседі тамаша.

/Таба нан/

 

Ұрмай-соқпай жылатады,

Әркім бірақ ұнатады.

/Пияз/

 

Өзі ащы, Бірақ,

Дәмді етер асты.

/Тұз/

 

Ақ қиыршық еритін,

Ас жоқ одан жеритін.

/Тұз/

 

Көлікпен түздің,

Ащы тас сүздім.

/Тұз/

 

Түсі аппақ,

Тысы қатты-ақ,

Екі түрлі уызы,

Жесең тәтті-ақ.

/Жұмыртқа/

 

Есігі жоқ,

Тесігі жоқ,

Ақ доптың ішінде,

Несібі көп.

/Жұмыртқа/

 

Қос басы жұмыр,

Жіңішке құбыр,

Ішіне жиған,

Дәмі де шымыр.

/Жілік майы/

 

Аппақ су — дәмі тәтті,

Ішсең сусын қандырады,

Шөлдегенде қатты.

/Қымыз/

 

Тері құдық қауғасын,

Тарттым да,

Қанып іштім дәмді асын.

/Саба/

 

Мал киімі ысталған,

Дәмі дәмді ұсталған.

/Мес/

 

Сұйық еді аппақ,

Бауырдай боп қатыпты,

Ішсең дәмі тәтті-ақ.

/Айран/

 

Аппақ ас, сызы бар,

Балалар қызығар.

/Балмұздақ/

 

Мұз сынды түрі,

Тәтті дәмнің бірі.

/Науат/

 

Аппақ сүйық,

Қалса ұйып,

Шөлің қанады,

Ішсең құйып.

/Сүт пен Айран/

 

Ең мықты дәрі,

Жұрттың бәрі.

Аусап ішер,

Бал татыр дәмі,

Ненің нәрі?

/Шұбат/

 

Әжем уыстап сығып,

Далада кептірген.

Қатты әрі тәтті дәмін,

Кім бар жеп көрген?

/Құрт/

 

Мал төлдеп,

Әр ауыл

Пісірді ақ бауыр.

/Уыз/

 

Тобатайға құртымдай,

Жаз бойы бір тынбай,

Жинаған гүл сөлін,

Не?

Білсең, айтшы өзің?

/Араның балы/

 

Аспан түстес сұйық,

Әркім ішер құйып.

/Су/

 

Бір жансыздың қаны бар,

Тіл үйірген дәмі бар,

Шөлдесең іш, қанып ал.

/Кесе мен Шай/

 

Бір нәрсе зында деген онан да әрі,

Жауады бұршақ-бұршақ оның қары.

Сол қары көк соқта боп ерігенде,

Үміткер татайық деп жанның бәрі.

/Елеген ұн, иленген нан/.

 

Ағарып кіреді,

Қызарып шығады.

/Нанның тандырға кіріп шығуы/.

 

 

Үсті тас, асты тас,

Ортасында піскен ас.

/Таба, нан/.

 

 

Үсті темір, асты темір,

Ортасын ал да кемір.

/Таба, нан/.

 

Былқ-былқ ,былқ семіз,

Қабырғасы жоқ семіз.

/Қамыр/.

 

 

Бар еді бір жұмбағым егін емес,

Кісінің егейін десе ебі келмес.

Барлық ел,елаттарға тегіс бірдей,

Көтерсең ешнәрседен жеңіл емес.

/Тұз/.

 

 

Судан шығар жарқырап масаттанып,

Тіл шықса дүниені қылар жарық.

Қайтадан суға түсе ғайып болар,

Адамзат керек қылар рахаттанып.

/Тұз/.

 

 

Бір нәрсе өзі нәзік керек еді,

Қолынан жерде жатса не келеді.

Дариға ағып жатқан салса тастан,

Сонымен даражаға тең келеді.

/Тұз/.

 

 

Құрғақ жерде сақтайсың,

Онсыз тамақ таппайсың.

/Тұз/.

 

 

Алыстан қарасам аппақ,

Татып қарасам тәтті-ақ.

/Қант/.

 

Аппақ қардай өңі бар,

Тамақ болар түрі бар,

Одан қашар адам жоқ,

Төрт бұрышты қыры бар.

/Қант/.

 

 

Өзі аппақ қардай,

Шайға салсаң балдай.

/Қант/.

 

 

Бір қазанның ішінде екі түрлі ас.

/Жұмыртқа/.

 

 

Кішкене ақ шыныда екі түрлі су.

/Жұмыртқа/.

 

 

Бір құдықтың екі алуан суы бар-ды,

Қайнатса оның суы мұз болады.

/Жұмыртқа/.

 

 

Құдайдың құдіреті көп болады,

Бір кеседе екі түрлі сүт болады.

/Жұмыртқа/.

 

 

Суға қайнап сорпасы шықпас.

/Жұмыртқа/.

 

 

Ғалымдар сөз сөйлесе ұқтырады,

Ішінде бір қалбырдың сүт тұрады.

Ол сүттің бірі жанды, бірі жансыз,

Жансыздар жаны барын жеп тұрады.

/Жұмыртқа/.

 

 

Бір нәрсе ақ пен сары, екі қабат,

Құдайым керемет берген аямай-ақ.

Ісіне құдіреттің таң қаласың,

Кетеді біраздан соң тарап-тарап.

/Жұмыртқа/.

 

 

Су көрдім реңі екеу бір қазанда ,

Қақпағын аша алмайды ешбір жан да.

/Жұмыртқа/.

 

 

Бір бөдененің ішінде екі түрлі суы бар.

/Жұмыртқа/.

 

 

Айдалада ақ сандық, ,

Аузы-мұрны жоқ сандық.

/Жұмыртқа/.

 

 

Бір үй бар әйнегі жоқ һәм есігі,

Ішінде алла берген бар несібі.

Болады бір жанды, бір жансыз,

Сандықтың табылады өз кәсібі.

/Жұмыртқа/.

 

 

Әуеден ұшқан біл дейді,

Білдің бауыры зіл дейді,

Тіріден өлі шыққан

Ақылың болса біл дейді.

/Жұмыртқа/.

 

Ашылмаған сандықта жыртылмаған бұл жатыр.

/Жұмыртқа/.

 

 

Ақ сандық айналадан тауып алдым,

Ішінде не бар, не жоқ таба алмадым.

/Жұмыртқа/.

 

 

Айдалада ақ отау,

Аузы-мұрны жоқ отау.

Отыз күнде сол отау,

Айдалада жоқ отау.

/Жұмыртқа/.

 

 

Ақ отаудың есігі де жоқ,

Тесігі де жоқ.

/Жұмыртқа/.

 

 

Аузы бітеу ақ отау.

/Жұмыртқа/.

 

 

Есіксіз, түндіксіз отау.

/Жұмыртқа/.

 

 

Ашып қарасам аппақ,

Жеп қарасам тәп-тәтті.

/Жұмыртқа/.

 

 

Пісірсең ас болады,

Пісірмесең құс болады.

/Жұмыртқа/.

 

 

Әуеде жұмсақ,

Отта қатты.

/Жұмыртқа/.

 

 

Аппақ қана домалақ,

Жейді сыртын тазалап.

/Жұмыртқа/.

 

 

Қазық басына қар тұрмас.

/Жұмыртқа/.

 

Әуеден айнала ұшқан бөдене екен,

Бөденені біреу атып жеген екен,

Еті арам, сорпасы адал немене екен?

/Шай/.

 

 

Қаршығам өзі қансыз қолда қонар,

Қиын жерден қуанып ауыз толар,

Мен өзім қаршығамнан дән алыппын,

Шешуі бұл жұмбақтың қандай болар?

/Кесе , шай/.

 

 

Бір жерде бар дейікші сары бұлақ,

Мақсаты адамзатқа нәсіп болмақ.

Тып-тыныш өз жайымен тұрмаған соң,

Байлаған екі жақтан тесіп құлақ ,

Ойнақтар ор текесі ортасында,

Денесі басқалардан ұзынырақ.

/Қымыз ,саба ,піспек/.

 

 

Сылдыр сұйық, су емес,

Қшсең сусын қанады,

Ақ болса да қар емес,

Шешуін кім табады?

/Сүт/.

 

 

Жалғанда бір құдық бар суы тәтті,

Қауғасын бес бәйтерек мықтап тартты.

/Емшек сүті , бес саусақ/.

 

 

Қырымда бір құдық бар суы батпан,

Сол суы шілде күні мұз боп қатқан.

Сіресіп ба

Уырдай боп қатқан мұздың,

Бетіне бетегесі шығып жатқан.

/Айран/.

 

 

Әрі сусын, әрі дәрі ,

Емге ішеді жас пен кәрі.

Малдың сүті ,елдің құты,

Деп бағалар жұрттың бәрі .

/Қымыз/.

 

 

Секірме тастың үстінде

Сексен қойдың ізі бар.

/Леген үстіне жайылған құрт/.

 

 

Шиге жайып кептірген,

Өзі қышқыл, түсі ақ ,

Сорсаң дәмді, түсі ақ ,

Жаңғақтай-ақ домалақ.

/Құрт/.

 

 

Мың қойым суға жүзеді,

Қойшысы бірге жүзеді.

/Көже мен шөміш/.

 

 

Кішкентай құдығымның суы тәтті.

/Жіліктің майы/.

 

 

Асты тақтай, үсті тақтай,

Арасында асыл мақтай.

/Жіліктің майы/.

 

 

Қызартып салдым,

Бозартып алдым.

/Қазанға салынған ет/.

 

 

Бір дария қайнайды екен көбік атып,

Ішінде жайын да жүр мехнат тартып.

Өткелі бар, дарияның аралы жоқ,

Келе ме білсе жайын оған қайтып.

/Қазанда асқан ет/.

 

 

Дастарханға түспейді,

Қазанда піспейді ,

Дәмі аузынан кетпейді .

/Ана сүті/.

 

 

Ашылмайды қабағы,

Әркімнің де тамағы.

Ашуланса болады,

Ұлпадай жұмсақ жабағы.

/Тоң май/.

 

 

Алтын алдым жапырақ ,

Жатқан жері топырақ,

Алтынменен аптаған,

Күміспенен қаптаған.

/Өсімдік майы/.

 

 

Аппақ қардай,

Дәмі балдай .

/Балмұздақ/.

 

Қол ауызға берді ,

Ауыз жауызға берді ,

Жауыз ирек жол арқылы

Барлығын қазынаға берді.

/Ішкен тамақ/.

 

Дегенде емен екен, емен екен,

Мен көрсем емен жолы төмен екен.

Білімді ақын болсаң мен айтайын,

“Құраннан” бір жас үлкен немене екен?

/Нан/.

 

 

Есікте жасауыл бар екі қатар,

Барғанда ұрып-соғып қан қақсатар.

Ол адам жәбірленіп тұрғанында,

Біреу кеп ар жағынан әрі тартар,

Алып барып онан соң қинап жанын.

Кездіріп талай өзен сайдың бәрін,

Ләззатын сол сайлары алып қалып,

Шығарып тастайды екен ғазиз тәнін.

/Тамақ, асқазан/.