Қабақта қара бурам шөгіп жатыр.

/Қазан/.

 

Түгел айтсаң не барын,

Төрт құмалақта бір қарын.

/Қазан/.

 

 

Болғанда бір атасы, төрт баласы,

Адамзат толған қоршап айналасы,

Қойсаң да айдаһардың аузын ашып,

Адамға қызмет ету бар шарасы.

/Қазан/.

 

 

Бір мешкей бар төрт құлақты,

Қою, сұйық жегізіп жұртқа ұнапты.

/Қазан/.

 

Аяғы жоқ, қарны тоқ,

Құлағы бар, басы жоқ.

/Қазан/.

 

 

Бір нәрсе көлге қарап аузын ашқан,

Түседі аузына талай қашқан.

Болғанмен басы қиын, түбі рақат,

Онымен талай адам жағаласқан.

/Қазан/.

 

 

Атқа мінді,

Отқа қырды.

/Шойын ыдыс/.

 

 

Аузын тартса,

Демін тартқан сөзі бар.

/Шәугім/.

 

 

Бір нәрсе жансыз, аяғы жоқ,

Су мен шөптен басқа тамағы жоқ.

Ішін ашып қарасаң әрбір кезде,

Тұрады жегендері жабағы боп.

/Шәугім/.

 

 

Мұрыны бар кеудесінде ұзын тұрғы,

Салғаны құлағына үлкен сырға.

Басында кемерленген кепесі бар,

Бейнеті арылмайтын бір бишара.

/Шәугім/.

 

Айтайын мен бір жұмбақ табасың ба,

Таба алмай аң-таң болып қаласың ба?

Дарияның ортасында қоңыр үйрек,

Құйрығы дарияның жағасында.

/Қазан, қазанның ішіндегі шөміш/.

 

 

Беті үлкен тым-ақ өзге денесінен,

Бұлаңдап түсіп шығар кемесінен,

Ішіне қарын-қарын суды құйып,

Шығады сүңгіп-сүңгіп денесімен.

/Ожау/.

 

 

Бір таудан бір таудың басы биік,

Тұрады ортасына бәле жиып,

Бәленің зардабына шыдай алмай,

Жіберді бұтына сиіп-сиіп.

/Самауыр,керней,суы/.

 

 

Тұрады кісі келсе сары болып,

От пен су тұрады жары болып,

Ішінде қазынасы сол сары алтын,

Жақсылар бөліп алады бәрі болып.

Түйенің төрт табанындай табаны бар,

Мойынына сәлде салады кәрі болып,

Өзінде ашып кірер есігі бар,

Дәм татып шығатұғын тесігі бар.

/Самауыр/.

 

 

Жансызда төрт аяғын басып тұрған,

Аузынан гауһар отын шашып тұрған.

Айналып машинасы келгенінде,

Өзіне көп адамды асық қылған.

/Самауыр/.

 

 

Ақ сәлделі қожалар,

Зікір салып сұңқылдар,

Өз тамағы тойған соң,

Бейне жынды бұлқылдар.

/Самауыр/.

 

 

Көрінер анадайдан сары болып,

Қайнайды от пен су сары болып,

Өзінің ұстайтұғын құлағы бар,

Және де ағызатын бұлағы бар.

/Самауыр/.

 

 

Сары ағаштан сарайым,

Ішінде жаққан қалайым,

От пен су бір жерде

Табылып тұр бір жерден әрдайым.

/Самауыр/.

 

 

Бір таудан бір тау көрдім биік тұрған,

Ішіне от пен суын жиып тұрған.

Не қылған мейірімді зат біле алмадым,

Тиіп кетсең желіні иіп тұрған.

/Самауыр/.

 

 

Қарны қартас,

Мұрны бұртас,

Атқа мінбес,

Жаяу жүрмес.

/Самауыр/.

 

 

Бір ердің қарнында от жанады,

Қарамай өлгеніне шоқ салады,

Халықты айналдырып жиып алып,

Ол ердің бергеніне жұрт қанады.

/Самауыр/.

 

 

Көрдім бір зат расында,

Ақ қалпағы басында,

Үлкен-кіші жиылса,

Отырады қасында.

/Самауыр/.

 

 

Төрт аяғы астында,

Ақ сәлдесі басында,

Нелер жақсы келгендер

Ұялмай ішер қасында.

/Самауыр/.

 

 

Анау тұрған нар ма екен,

Нар ботасы бар ма екен?

Табанында тас қойып,

Дәрет алған бар ма екен.

/Самауыр/.

 

 

Бір жәндік айдалада жүрген неғып,

Киімін мінсіз қылып пішкен неғып?

Киімі: бөрік,тақия,бір қамзол,

Алып тұр екі иініне үкі тағып.

/Самауыр/.

 

 

Бір нәрсе аш жыландай жылап тұрған,

Көзін жұмып,ақырын бұлап тұрған.

Төбесінен азырақ алтын құйсаң,

Бұрқыраған бұлағы құлап тұрған.

/Самауыр/.

 

 

Ішпей-жемей тұрады суға тойып,

Жар басынан кетеді құдық ойып.

/Самауыр/.

 

 

Кішкене ғана келіншек,

Екі шелек су ішеді,

Бір адамды қинайды,

Көп адамды сыйлайды.

/Самауыр/. 

 

 

Базардан алып келген алтын сандық,

Он жігіт омыраудан кілт салдық,

Су ішіп, көмір жеп,күл түскен.

/Самауыр/. 

 

 

Су келеді сылдырап,

Қос қоржыны жанында,

Қоңыр телпек басында,

Ұзын бойлы қарадан,

Жолдасы бар қасында.

Бұрқан-талқан болады,

Шыдамаса ашуға.

/Самауыр/. 

 

 

Айуан төрт аяғын басып тұрған,

Аузынан заһар отын шашып тұрған.

/Самауыр/.

 

 

Айтайын бір жұмбағымды саған нұсқап,

Басына бөрік киер, құндыз ұстап;

Үстіне ақ бешпетін киіп алып,

Жүреді екі қолын артына ұстап.

/Самауыр/.

 

 

Ғаламат төрт аяғын басып тұрған,

Сырғасын құлағына асып тұрған.

Ысқырған айдаһардай айдыны бар,

Аузынан гауһар отын шашып тұрған.

/Самауыр/.

 

 

Жылғасы жоқ,саясы жоқ,

Су ағар жылтырап.

Ортасында бір нәрсе,

Қызарады қылтырап.

Дәлекей қалпақ басында,

Екі бала қасында.

Қайда тақыр көрінсе,

Қақаяды қасында.

/Самауыр/.

 

 

Қоқан бөркі басында,қос қоржыны қолында,

Ханда жақсы көрініп отырады қасында.

Өзен емес,көл емес,су ағады жылпылдап,

Ортасында бір нәрсе қызарады қылтылдап.

/Самауыр/.

 

 

Арығы жоқ,жабы жоқ,

Су ағады сыртылдап,

Ортасында бір нәрсе,

Қызарады жылтылдап.

/Самауыр/.

 

 

Аузы бар арқасында иегі жоқ,

Далаға кіріп шығар тірегі жоқ,

Күл менен жаңқа жеп, су ішеді,

Байғұстың онан басқа қорегі жоқ.

/Самауыр/.

 

 

Сылдыр-сылдыр сары айғыр,

Ашуланса кісінер,

Құлындары құла ала, 

Құйрық жалы қара ала.

/Самауыр,шәй,шыныаяқ/.

 

 

Көзіме көрінеді сары болып,

Ішінде от пен су жары болып,

Төрт аяғы түйенің табанындай,

Екі құлағы шошқаның қабанындай.

/Самауыр/.

 

 

Адамға қарайтұғын қабағы жоқ,

От пенен судан басқа тамағы жоқ.

Біраздан соң қарасаң аузын ашып,

Ішіндегі қалады жабағы боп.

/Шәйнек,шәмбі/.

 

 

Бір нәрсе өзі жансыз,аяғы жоқ,

Су менен шөптен басқа қорегі жоқ,

Ішін ашып қарасаң бір мезгілде,

Тұрады жеген жемі жабағы боп.

/Шәйнек/.

 

 

Мұрны ұзын,аузы көрдей қара кемпір,

Төркіні Бұқар жақта,өзі жесір,

Бір күні бұл қашып кетер-ау деп,

Сыртынан бес кісіні қойдық кепіл.

/Құман/.

 

 

От басында бүкір шал,

Тірлігіне шүкір шал.

/Құман/.

 

 

От басында таукешік.

/Құман/.

 

 

От басында омпиған,

Омырауы томпиған.

/Құман/.

 

 

Бір қарыс,екі тұтам бойы бар-ды,

Өзінің сақилықтан ойы бар-ды.

/Құман/.

 

 

Бір нәрсе өзі жансыз аяғы жоқ,

Су менен шөптен басқа тамағы жоқ,

Ішіне ашып қарасаң бір мезгілде,

Тұрады жеген жемі жабағы боп.

/Ақ құман/.

 

 

Таңертең тұрып шатырымды құрдым.

/Шайтабақ/.

 

 

Ерте тұрып шатыра жайдым.

/Шыныаяқ/.

 

 

Тұтқасы бар ұстайтын,

Алақандай жерге қыстайтын,

Сағат болмай көшеді,

Тиіп кетсең ұшады.

/Шыныаяқ/.

 

 

Он екі аққу, бір тақыр,

Бір тақыр көлді жағалайды.

/Шыныаяқ, поднос/.

 

 

Кішкене ұлым бар,

Кірген-шыққан сүйеді.

/Кесе/.

 

 

Ымпиттым да жымпиттым,

Жүнін алып сымпиттым.

/Мес/.

 

 

Аузы бар да тілі жоқ,

Құйрығы бар да жүні жоқ.

/Мес/.

 

 

Бір нәрсе аяғы бар, тұяғы жоқ,

Мойны бар, басы менен құлағы жоқ.

Артында бір көлденең ағашы бар,

Сонда да мал секілді сияғы жоқ.

/Мес/.

 

 

Көк өгізім гүрілдейді,

Жансыз ағаш дірілдейді.

/Саба піспек/.

 

Бір бием желіні жетіп егіз тапқан,

Айғыры туар күні үйірін тапқан.

Бірі ұлпал, ласының бірі жаңқа,

Япырай, неткен зерек мұны тапқан.

/Саба, піспек, май, құрт/.

 

 

Түнде буаз, күндіз қысыр,

Күндіз буаз, түнде қысыр.

/Саба, етік/.

 

 

Айдаһар жылан көрдім екі басты,

Бір басы бір басынан екі елі асты.

Аузына қанша нәрсе түссе-дағы

Аптығып өз-өзінен жұта алмасты.

/Бәкі/.

 

 

Буынын басса, былқ етер,

Тайып кетсе, шық етер.

/Бәкі/.

 

Үлкен келін есік ашты,

Кіші келін ұрып қашты.

/Келі мен келсап/.

 

 

Аузы бар да тісі жоқ,

Оны ұрмаған кісі жоқ.

/Келі/.

 

 

Жансызда бір жансыз бар тоймайтұғын,

Қолында шоқпары бар қоймайтұғын,

Белінде үш-төрт жерден белбеуі бар,

Өзі өлмесе, белбеуі тозбайтұғын.

/Күбі/.

 

 

Кең балақтың ішінде

Кетпен сап болады.

/Күбі/.

 

 

Бір ағаштан үй тіктім, тиып-қиып,

Ішіне неше мың жан кетер сыйып,

Тек біріне ғана сен тиіп қалсаң,

Баршасына кетеді бүлік тиіп.

/Күбі/.

 

 

Тамаша құстар көрдім құйған қыштай,

Қапаста жатыр алтау іші пыспай,

Қапастан сол алтауы шыға келсе,

Қылады әркім құрмет қолын ұстай.

/Кесе қап/.

 

 

Жоғарыдан асқан,

Ортасына көр-жөр басқан.

/Аяқ қап/.

 

 

Ана беттен бір ұрды,

Мына беттен бір ұрды.

Апам ұра берген соң

Аппақ тозаң құйылды.

/Елгезер/.

 

 

Тап-тап етеді,

Астынан керуен өтеді.

/Елгезер/.

 

 

Аласа үйден қар борайды.

/Елгезер/.

 

 

Үйге біткен бәйтерек,

Жапырағы жыртық терек,

Жапырағы жыртық болса да,

Бәйбішеге сол керек.

/Елгезер/.

 

Кішкене ғана аран,

Асты толған боран.

/Елеуіш/.

 

 

Көз алмассың жүзінен,

Үй өткерер көзінен.

/Елеуіш/.

 

 

Өзі - жаңа,

Өзі - тесік.

/Елеуіш/.

 

 

Бір жансыз, өзі жаңа, дөп-дөңгелек,

Жұтатын қисабы жоқ тамақ керек,

Өзіне керек асын бере берсең,

Қылады ірлі-уақты екі бөлек.

/Елеуіш/.

 

 

Жаңа табақ түбі тесік,

Тақ-тақ етті,

Астынан керуен өтті.

/Елеуіш астынан өткен ұн/.

 

Ішкен суын шұңқырға құяды.

/Шөміш/.

 

 

Үйректің өзі тереңде,

Ақ құйрығы ернеуде.

/Шөміш/.

 

 

Басы ұяда,

Құйрығы қияда.

/Шөміш/.

 

 

Асқа бармайды,

Аспаздан қалмайды.

/Кекпір/.

 

 

Сүбелі, бүйірі бар, қабырға жоқ,

Жүреді екі қолымен омыртқа жоқ,

Ал өзі өмір бойы жер баспайды,

Бақай, тірсек, тілерсек, тобық та жоқ.

/Оқтау/.

 

 

Аппақ, ұзын қозғалмай жатыр сулап,

Сол нәрсе қолға түссе кетер турап.

/Пышақ/.

 

 

Бір хайуан ұзын түсіп, жатыр сулап,

Адамзат көтермесе кетер құлап,

Бетіне келген жанды тіліп тастап,

Қозғалар адамнан тек көмек сұрап.

/Пышақ/.

 

 

Басына темір киген, қос құлағы

Бар екен адамзатпен ынтымағы.

Жүрмейді өздігінен сүйремесең,

Мекені отыратын тамақ жағы.

/Кастрюль/.

 

 

Мен көрдім бір теңізден темір қайық,

Әр пенде сол қайықты көрер лайық.

Үстінде түндігі жоқ үйді тігіп,

Кетеді риза болып барша халық.

/Поднос, кесе/.

 

 

Бар екен бір асыл зат белін буған,

Қаншама жиренбейді лас судан,

Кеудесінде жаны жоқ болса-дағы

Қалмайды көп жиналған ұлыдудан.

/Шылапшын/.

 

 

Аузы бар да тілі жоқ,

Терісі бар да жүні жоқ.

/Тістеуік/.

 

Төңкерсең күмбез сынды,

Шалқайтсаң құдық сынды.

Жиегінде қос құлағы бар,

Тік көтерген үш бұтағы бар.

/Қазан/

 

Сыртын отқа қақтайды,

Одан басқа жақпайды.

/Қазан/

 

Құлағы бар қалқиған,

Аузы бар аңқиған.

Шығып алып ерте-кеш,

Төрт аяққа талтиған,

Қыздырады жалынға

Дәу қарынын қампиған.

/Қазан/

 

Иініңде құлағы,

Ішінде бұлағы.

Көмейіне от салсаң,

Ызыңдап тұрады.

/Самауыр/

 

Құдықтың ішінен,

Құдық көрдім.

Бірінде — су қайнайды,

Бірінде — от жайнайды,

/Самауыр/

 

Күміс күбі —

Ортасында құбыры бар,

Тесік түбі.

/Самауыр/

 

Қақпағы бар, жез құдық,

Сусыны ыстық кез құдық.

Ортасында оқпаны,

Онысының от жаны.

/Самауыр/

 

От басады табаны,

Тек қана су тамағы.

/Құман/

 

Аузы төбесінде,

Тұтқасы денесінде.

/Құман/

 

Қалпағы бар,

Басы жоқ.

Тұтқасы бар,

Топсасы жоқ,

Аузы бар,

Тісі жоқ.

Қарыны бар —

Кіші тек,

Түтігі бар —

Көші көп.

/Шәйнек/

 

Отқа қойсаң елпілдеп,

Быж-быж етіп тұншығар.

Тақиясы селкілдеп,

Танауынан бу шығар.

/Шәйнек/

 

Басы құдық —

Сабы сырық.

/Ожау/

 

Сабы бар,

Басы шатыр.

Табысын өлшеп әкеп,

Құдыққа тасып жатыр.

/Қасық/

 

Көлшікте жүзіп,

Түбін шарлап шығады.

Қауғасы сүңгіп,

Балығын аулап шығады.

/Кепсер/

 

Ыстықты суытпайды,

Суықты жылытпайды.

/Термос/

 

Ұшы үшкір, сабы бар,

Екі жүзі қайраулы

Бауы менен қабы бар,

Белде жүрер байлаулы.

/Қанжар/

 

Өткір жүзді келеді,

Өте қажет құрал ол.

Тұтас затты бөледі,

Ұсақтап та тұрар ол.

/Пышақ/

 

Қорғаны дөңгелек,

Майда мен іріні,

Шығарар бөп-бөлек.

/Елгезер/

 

Біреу есігі,

Түбінің

Көп-ақ тесігі.

/Елгезер/

 

Шеңберлі есігі бар,

Жүздеген тесігі бар.

Ішіне кіргендердің,

Ұсағы жол табады,

Ірісі тор қабады.

/Елеуіш/

 

Қынама бел толықша,

Тапал ғана бойы бар.

Адамдарға жолықса,

Таяқ жейтін жайы бар.

Өзінің дәу аузы бар,

Түбі бітеу, аяғы бар,

Дәнді түйер қауызы бар,

Шомбал таяғы бар.

/Келі мен Келсап/

 

Ыдыс-аяқ бөлмесі,

Тазалықтың көрмесі.

/Әбдіра/

 

Ағайынды төрт батыр,

Көтергені бір шатыр.

/Үстел/

 

Төртеу адамы,

Біреу алаңы.

/Үстел/

 

Үсті жазық —

Төрт қазық.

/Үстел/

 

Мөлдір түрі,

Шеңбер түрі.

Аузы тарлау,

Шыны күбі.

/Құмыра/