Ақыл-ой, ғылым-білім

 

Ақыл – тозбайтын тон,

Білім – таусылмайтын кен.

 

Білім – арзан, білу - қымбат.

 

Оқу – білім азығы,

Білім – өмір шырағы.

 

Оқу – білім бұлағы,

Білім – өмір шырағы.

 

Шәкіртсіз ұстаз – тұл.

 

Алтын алма, білім ал.

 

Ғылым – теңіз, білім – қайық.

 

Кітап – алтын қазына.

 

Өмір – үлкен мектеп.

 

Білімнің басы – бейнет, соңы – зейнет.

 

Тура тілді тия алмадым,

Туғаныма сия алмадым.

 

Білгеніңді сөйлеме,

Не сөйлегеніңді біл.

 

"Кіш" деп айтуға тілі жоқтың көзін қарға шоқыр.

 

Тәттіден де тәтті тіл,

Ащыдан да ащы тіл.

 

Жеті жұрттың тілін біл,

Жеті түрлі білім біл.

 

Кісінің кісілігі,

Киімінде емес, білімінде.

 

Ақыл — дос, ашу — дұшпан.

 

Дана,

Дананы да туған ана.

 

Кең ойлаған,

Кем ойламас.

 

Ғылым — теңіз, білім — қайық.

 

Көп ойласаң — дана боласың,

Көп ойнасаң — бала боласың.

 

 

Ой ойласаң, кең ойла,

Алды, артын тең ойла.

 

Көп жасаған білмейді,

Көп көрген біледі.

 

Ақымақ басқа,

Адырайған көз бітер.

Апандай ауызға,

Саудыраған сөз бітер.

 

Айла алтау,

Ақыл жетеу.

Айла мен ақыл қосылса

Алдырмайтын екеу.

 

Ашу асып жүрген жерде,

Ақыл қашып жүреді.

 

Ақыл көпке жеткізер,

Өнер көкке жеткізер.

 

Тұрмыс түзер ойыңды,

Ойың түзер бойыңды.

 

Ағайынға менменсу —

Ағат емей немене!?

Ақылдылар айтқан сөз —

Сағат емей немене?!

 

Алыстағыны — ақыл болжар,

Жақындағыны — пақыр болжар.

 

Алтын алма, ақыл ал.

 

Итке төсек не керек,

Естіге өсек не керек.

 

Ескерген — ескісін сақтайды,

Ел болған естісін мақтайды.

 

Ашу — шабыстырады,

Ақыл — табыстырады.

 

Шам жарығы түбіне түспейді.

 

Әдемілік —ақылдынысынды қылады,

Ақылсызды жынды қылады.

 

Ақылды адам ашықса,

Ақылымен тоғаяр.

Ақылсыз адам ашықса,

Аз ақылы жоғалар.

 

Ақылды ойланғанша,

Ақымақ суға кетеді.

 

Киіміне қарап, қарсы алады,

Біліміне қарап шығарып салады.

 

Қарудеме қылышты,

Шапқанда сүйек қаппаса.

Ақылды деме — туысты,

Сасқанда ақыл таппаса.

 

Ақыл — ауыздан,

Мерей — көзден.

 

Ақылды өзінен көреді,

Ақылсыз ағайыннан көреді.

 

Ақылдасқан азбас,

Жақындасқан тозбас.

 

Ақылды кісі — азбайды,

Асыл бұйым тозбайды.

 

Есті кісі елінен кетпес,

Есті егінші жерінен кетпес.

 

Ақылды адам,

Ақымақтан дабірдеңе үйренеді.

 

Ақылды — ойлап, түйгенін айтады,

Ақылсыз — шала-пұла білгенін айтады.

 

Ақылдыға — жан қымбат,

Ақылсызға — мал қымбат.

 

Өмір — теңіз,

Еңбек — егіз,

Ақыл — сегіз.

 

Ашу — садақ,

Ақыл — таяқ.

 

Ақыл деген ағып жатқан дария,.

Кеме айдаушы кемеңгер бір қария.

 

Ақылды ісіне сенеді,

Ақымақ күшіне сенеді.

Әңгүдік түсіне сенеді.

 

Ас тасыса, қатығы төгілер,

Ашу тасыса, ақылы төгілер.

 

Ақылды көндім десе,

Ақымақ жеңдім дейді.

 

Ақылдының сөзі қысқа,

Айта қалса, нұсқа.

 

Саналымен санаспа,

Санасызбен жанаспа.

 

Төрде отырған ақыл айтар,

Есікте отырған нақыл айтар.

Босағада отырған басын шайқар,

Ақылды кісі ойлап, байқар.

 

Ағын су арам болмайды,

Ақылды сараң болмайды.

 

Көп ақылды жиналса,

Қиын істі бітірер.

Көп ақымақ жиналса,

Оңай істі жітірер.

 

Ақымақ жылынса, тон киместей,

Тойса, нан жеместей.

 

Ақымақтың ақылы

Түстен кейін кіреді.

 

Ақыл тозбайды,

Алтын шірімейді.

 

Ақымақ ішкен-жегенін айтады,

Ақылды көрген-білгенін айтады.

 

Ақымаққа айтқан сөз

Далаға атқан оқпен тең.

 

Су түбіне жетпейсің

Бойлағанмен,

Ой түбіне жетпейсің

Ойлағанмен.

 

Ақымақпен астаспа

Ақылдымен қастаспа.

 

Ақыл — алтын сандық,

Адамына қарай ашылар.

 

Ақымақ тойынса,

Туысын танымайды.

Ақылды тойынса,

Тобасынан жаңылмайды.

 

Ақылы асқанды аға тұт.

 

Ақымаққа айла жоқ,

Айтқанменен пайда жоқ.

 

Тақырға біткен төбе

Таудай көрінеді.

Екі тентек қосылса

Саудай көрінеді.

Біртентек бір ақылды қосылса,

Жаудайкөрінеді.

 

Естіге ел тоқтайды,

Есерге жын тоқтайды.

 

Түйедей бойың болғанша,

Түймедей ойың болсын.

 

Ақылы аздың — ашуы көп,

Таязсудың тасуыкөп.

 

Ақылды арын қорғайды,

Сараң малын қорғайды.

 

Ағасы ақылдының

Ауылы азбайды.

Жеңгесі шебердің

Жеңі тозбайды.

 

Ырыс ауысады,

Білім жұғысады.

 

Сыпайы сызып айтады,

Шешенқызып айтады.

Шорқақ үзіп айтады,

Жаман бұзып айтады.

 

Дүние ақылдыға жарық,

Ақылсызға тамұқ.

 

Ақылдыға сөз айтсаң

Аз ойланып біледі.

Ақылсызға сөз айтсаң

Тыңдайды да, күледі.

 

Ақылы аздың азабы көп.

 

Ақымақ шаппамен бауыздар,

Ақылды мақтамен бауыздар.

 

Ақылды сақалын сипар,

Ақылсыз шапанын сипар.

 

Көл жағасынан құдық қазба.

 

Ақылды елге қарайды,

Ақылсыз өрге қарайды.

 

Ер жігіттің өлгені —

Ессіз болса алғаны.

Әділ бидің өлгені —

Сөзінің болса жалғаны.

 

Есерге ақыл айтамдеп,

Есіңді тауыспа.

Қумен құмар ойнаймындеп,

Кешіңді тауыспа.

 

Айла — алтау,

Ақыл — жетеу.

 

Ақылдының алдыменжүр,

Ақылсыздың артымен жүр.

 

Ашу түбі — кейіс,

Ақыл түбі — кеніш.

 

Арттағыны қозғау — ағалық,

Алдағыны болжау — даналық.

 

Досың аз, дұшпаның көп болса —

Зор боласың.

Ақылың аз, ашуың көп болса —

Қорболасың.

 

Ашу — пышақ, ақыл — таяқ.

 

Ақылды айттырмай білер,

Сақы сұратпай берер.

 

Ақыл азбайды,

Әділдік тозбайды,

Арамдық озбайды.

 

Жүлде алмаған жүйріктен,

Белі жуан бесті артық.

Білгені беку «ғалымнан»

Басалқа айтқан есті артық.

 

Өз ақылым ақыл-ақ,

Кісі ақылы шоқырақ.

 

Естінің сөзі —

Ескінің көзі.

 

Ақыл ағадан,

Ілтипат ініден.

 

Еңбегі жоқ ғалым —

Ыстығы жоқ жалын.

 

Ғылымгауһар —

Бағасы жоқ,

Надандық кесел —

Дауасы жоқ.

 

Ұлы адамның ойында

Ұлыіс жүреді,

Ұлы зергер бойында

Алтын, күміс жүреді.

 

Көп сөйлеген білімді емес,

Дөп сөйлеген білімді.

 

Бойдағы білім шын зейнет,

Жұмсағанмен таусылмас.

Жинаған мал құр бейнет,

Біріне бірі қосылмас.

 

Кешірімділік — анадан,

Кішіпейілділік — данадан.

 

Көптің ойы — кемеңгер.

 

Жоғары қарап пікір ет,

Төмен қарап шүкір ет.

 

Адам ақылымен бай,

Жер дақылымен бай.

 

Оқыған қара суды теріс ағызар,

Ошаққа қара тастан май тамызар.

 

Ердіңатын аты шығарар,

Ғалымның атын хаты шығарар.

 

Үгітті ұққанға айт,

Ақылды жұққанға айт.

 

Екі баланың арасындағы шал

Бала болады.

Екі шалдың арасындағы бала

Дана болады.

 

Аңғырт — айтпасаң білмес,

Ашпасаң көрмес.

 

Күш-қуатым барда

Көшіп-қонып алайын,

Ақыл-есім барда,

Ойлап-толғап қалайын.

 

Ескісіз жаңа болмайды,

Есепсіз дана болмайды.

 

Ақылды жылдығын,

Ақылсыз күндігін ойлайды.

 

Арғымақ болса мінгенің,

Алыс жер жақын емес пе?

Ақылды болса сүйгенің

Аласың жақын емес пе?

 

Қанағатсыздың көзі үлкен,

Ақылсыздың сөзі үлкен.

 

Аяқ — азамат,

Қол — мүлік,

Бас — сандық,

Тіл — кілт.

 

Аштың ақылы тамағында,

Жаяудың ақылы табанында.

 

Алпыс нарың болғанша,

Ақылды жарың болсын.

 

Әдепті бала өсірсең,

Ауылдың абыройы.

Ақылды жігіт өсірсең,

Атырабыңның абыройы.

 

Әлсіз адам сүріншек,

Ақылсыз адам еріншек.

 

Ақылы терең адамның

Аясы кең келеді.

Тамыры терең шынардың

Саясы кең келеді.

 

Білекті бірді жығады,

Білімді мыңды жығады.

 

Күш — білімде,

Білім — кітапта.

 

Білімді өлсе,

Қағазда аты қалар.

Ұста өлсе,

Істеген заты қалар.

 

Қына тасқа бітеді,

Білім басқа бітеді.

 

Көрмегенге көсеу таң.

 

Білімдіге дүние жарық,

Білімсіздің күні кәріп.

 

Адасқанның

Артындағысы біледі.

Жаңылғанның

Жанындағысы біледі.

 

Үйінде озған — түбінде озар.

 

Қарғыстың ең жаманы:

Өзің білме,

Білгеннің тілін алма.

 

Қой асығы демей-ақ,

Қолыңа толса сақа тұт,

Жасы кіші демей-ақ,

Ақылы асса аға тұт.

 

Болат біз — қап түбінде жатпас.

 

Қолдағы бар алтынның

Қадірі жоқ.

 

Ғалыммен жақын болсаң,

Қолың жетер.

Залыммен жақын болсаң,

Басың кетер.

 

Өз білмегеніңді кісіден сұра,

Үлкен болмаса, кішіден сұра.

 

Ақыл — дария,

Алса да таусылмайды.

Жер — қазына,

Сауса да таусылмайды.

 

Ақымақтың ақылы білегінде,

Ақылдының ақылы — жүрегінде.

 

Түстік өмірің болса,

Кештік білім жи.

 

Сиырдың сүті — тілінде,

Жігіттің құты — білімде.

 

Өнер —ағып жатқан бұлақ,

Ғылым — жанып тұрған шырақ.

 

 

Еңбек ердің — санаты,

Білім ердің — қанаты.

 

Көлді жел қозғайды,

Ойды сөз қозғайды.

 

Ақыл — бастан,

Асыл — тастан.

 

Талапты — тас жарар,

Талапсыз — бас жарар.

Кітап — білім бұлағы,

Білім — өмір шырағы!

 

Кітап оқығандікі,

Білім тоқығандікі.

 

Кітап — алтын қазына.

 

Кітап — алтын сандық,

Іші толған қазына, құт.

Оқы, оқы, ойыңа тұт.

 

Оқусыз білім жоқ,

Білімсіз күнің жоқ.

 

Көп оқыған білмейді,

Көп тоқыған біледі.

 

Ағаш кессең, ұзын кес,

Шаба келе қысқарар.

Темір кессең, қысқа кес,

Соға-соға ұзарар.

 

Құшаққа сыймаған,

Қиялға сыяды.

 

Бақыр жинағанша, ақыл жина:

Бақыр — бейнет,

Ақыл — зейнет.

 

Білегіңе сенбе,

Біліміңе сен.

 

Талап — тұлпар,

Білім — сұңқар.

 

Шәкірті зейінді келеді.

Ұстазы бейілді болса.

 

Шәкіртсіз ұстаз — тұл.

 

Жаста оқыған оқуың

Тасқа жазғанмен бірдей.

Үлкейгенде оқыған оқуың,

Мұзға жазғанмен бірдей.

 

Білімі жоқ — ұл,

Жұпары жоқ — гүл.

 

Аз сөйле, көп тыңда.

 

Білгенге сүйін,

Білмегенге күйін.

 

Зейінді жас —

Білімге бейімді жас.

 

Білімнің басы — бейнет...

Соңы — зейнет.

 

Оқып сөйлеме,

Көңіліңе тоқып сөйле!

 

Азған елдің баласы —

Бірін бірі жамандар.

Қақпан құрып алдына

Құлатуға амалдар.

Озған елдің баласы —

Бірін бірі «батыр» дер

Қойны-қоншы құйылып,

Толып тұрған ақыл дер.

 

Түбі тесік қазанға

Қанша құйсаң толмайды.

Ақылы жоқ адамға

Қанша айтсаң да қонбайды.

 

 

 

Білмесең үндеме,

Білгенді күндеме.

 

Арманы жоқ жас —

Қанатсыз қарлығаш.

 

Ұққаның жақсы болса —

Жақының көбейеді.

Ұстазың жақсы болса —

Ақылың көбейеді.

 

Ата-ананың сөзі —

Айдын жолдың өзі.

Ақылдының сөзі —

Ақ дарияның өзі.

 

Жалғыз шала жанбайды,

Шала оқыған оңбайды.

 

Азаматқа — парасат,

Ақылсызға — ағаш ат.

 

Есті шәкірт

Есебінен жаңылмас.

Ессіз шәкірт

Сабағынан табылмас.

 

Ақыл айтсаң — батыл айт.

 

Өмірдің өзі — ұлы ұстаз.

 

Азынаған аязда,

Шапаныңнан тон артық.

Шала оқыған сабаздан

Көпті түйген көне артық.

 

Аға —

Еңбекпен көркем.

Бала —

Біліммен көркем.

 

Көпжасаған білмейді,

Көпкөрген біледі.

Көп көрген білмейді,

Көп түйген біледі.

 

Өнер — қанат,

Білім — сағат.

 

Ақылы жоқтың — арманы жоқ.

 

Әліппенің ар жағы — білім бағы.

 

Заманына қарай киімі,

Зердесіне қарай түйіні.