Анасын сүйгеннің

Баласын сүй.

 

Ананың көңілі балада,

Баланың көңілі далада.

 

Жалғыз баласы атқа шапса,

Атасы ауылда тұрып

Тақымын қысады.

 

Ана жақсылығын,

Ауырсаң білерсің.

Қайын жақсылығын,

Қыдырсаң білерсің.

 

Баланың өзі болғандай,

Келіннің өзі келгендей.

 

Торғай

Жаңбыр жауса,

Баласын қорғайды;

Бұршақ жауса,

Басын қорғайды.

Ата-ананың қадірін

Балалы болғанда білерсің;

Ағайынның қадірін

Жалалы болғанда білерсің.

 

Ақ шашты ана:

«Жастығым — балам» дейді.

Ақылды бала:

«Ай-күнім — анам» дейді.

 

Ана алдында — құрмет,

Ата алдында — қызмет.

 

Малды баққан өсірер,

Баланы тапқан өсірер.

 

Бала —

Ананың бауыр еті, көз нұры.

 

Мылқаудың тіліне анасы түсінеді.

 

Ананың алды — ақ жайлау.

 

Бесіктегі баланың

Күлгенін көрген бір мұрат.

Алдынан түсіп ананың

Жүргенін көрген бір мұрат.

 

Өз кемеріңнен шыққан баланы

Бал сүтіңмен бағарсың.

Бал сүтіңмен бақпасаң,

Кәйтіп көңілін табарсың?!

 

Мейрімі мол ананың —

Жүрегі жылы, қолы кең.

Кең пейілді атаның

Жүзі жылы, жолы кең.

 

Ақ жаулығы ананың —

Ақ көрпесі баланың.

 

Ағайын — алтау,

Ана — біреу.

 

Ана алақанының аясы —

Ақ шынардың саясы.

 

Анадан артық дос бар ма?

Ашудан жаман қас бар ма?

Жиырма бестен жақсы жас бар ма?

Қымыздан тәтті ас бар ма?

 

Ананың сүті—бал,

Баланың тілі — бал.

 

Бала тентек болатыны — үйінен,

Ердің тентек болатыны — биінен.

 

Көне киім жаңаны сақтайды,

Кәрі кемпір баланы сақтайды.

 

Ананың сүйген жері:

Отқа күймейді,

Оқ та тимейді.

 

Ананың ойы ұяда,

Баланың ойы қияда.

 

Жетімге жеті бидай да тамақ.

 

Анаңа ауыр сөз айтпа!

Атыңа ауыр жүк артпа!

 

Ана сүтін ақтамағанды

ешкім мақтамайды.

 

Балапанды торғайлар

Өрт болмасын тілейді.

Балаларға аналар

Дерт қонбасын тілейді.

 

Баласыз ана — гүлсіз алма.

 

Әзілің жарасса,

Атаңмен ойна.

 

Ата балаға сыншы.

 

Ата баласының

Ат меңіндей белгісі болады.

 

Атаңа не қылсаң,

Алдыңа сол келер.

 

Ілгері басатын жасты

Кері тартқан кәрі қайтарады.

 

Үлкен бастар

Кіші қостар.

 

Ата баласы

Азарыңда асық ойнайды.

 

Адам еткен әкеңнің атын ақтап жүргейсің.

 

Ата - асқар тау,

Ана - бауырыңдағы бұлақ,

Бала - жағасындағы құрақ.

 

Атаға тартып ұл тумас,

Анаға тартып қыз тумас.

 

Атасы бұлан атпағанның баласы құлан атпайды.

 

Атадан ұл туса игі еді,

Ата жолын қуса игі еді.

 

Атадан жақсы ұл туса,

Қар үстінде от жанар.

Атадан жаман ұл туса,

Ат үстінде ит қабар.

 

Атадан жақсы ұл туса, елінің қамын жейді.

Атадан жаман ұл туса, елінің малын жейді.

 

Аналы баланың аузы ойнайды,

Атасыз баланың көзі ойнайды.

 

Атаның өспейтін ұлы өнбейтін дауды даулайды.

 

Атасын құрметтеп тұрған баланың тілеген тілегі қабыл болады.

 

Ата тұрып, бала сөйлесе, шіркіндігі,

Аға тұрып, іні сөйлесе, еркіндігі.

 

Атадан мал қалмаса да, тал қалсын.

 

Атасыз ұл ақылға жарымас,

Анасыз қыз жасауға жарымас.

 

Әкең өлсе өлсін,

Әкеңді көрген өлмесін.

 

Атадан бала туар

Атасының жолын қуар.

 

Әкенің жақсылығы жездедей-ақ.

 

Жаман да болса ұрпақ қалсын,

Ошағыңда отың жансын.

 

Атадан жақсы ұл туса,

Есіктегі басын төрге сүйрер.

Атадан жаман ұл туса,

Төрдегі басын жерге сүйрер.

 

Ата — бәйтерек,

Бала – жапырақ.

 

Атаның өспес ұлы

Өнбес дауды даулайды.

 

Аталы ұл — қожалы құл.

 

Атасыз ұлдың ауызы үлкен.

 

Әр атаның өз ұлы бар,

Әр бұтаның өз гүлі бар.

 

Атасы тұрып, ұлы сөйлегеннен без,

Анасы тұрып, қызы сөйлегеннен без.

 

Жақсы әке жаман балаға,

Қырық жыл азық.

 

Баланың бас ұстазы — ата-ана.

 

Бала өсірген ата-ана

Бала болып ойнайды.

Бала оқытқан ұстаздар

Бала болып ойлайды.

 

Әкеден безген ұл болмас,

Анадан безген қыз болмас.

 

Әкенің қадірін,

Балалы болғанда білерсің.

 

Ананың салған жолы бар,

Ананың тіккен тоны бар.

 

Атасы жоқ — мас жетім,

Анасы жоқ — қас жетім.

 

Сайына қарай — саласы,

Әкесіне қарай — баласы.

 

Әкеге баланың алалығы жоқ.

 

Атаңда болғанша,

Алақаныңда болсын.

 

Әкесі бардың ырысы бар,

Інісі бардың тынысы бар.

 

Әке тұрып бала сөйлесе,

Ер жеткені.

Шеше тұрып қыз сөйлесе,

Бой жеткені.

 

Баласынан айрылған әке

Таяғына сүйенер.

 

Атаңнан мал қалғанша.

Тал қалсын.

 

Әкеден — ақыл,

Анадан — мейір.

 

Бала анаға аян,

Атаға күмән.

 

 

Жас бала құстың көлеңкесіне де тоңады.

 

Бала,

Баланың ісі шала.

 

Жыламаған балаға,

Емшек бермейді.

 

Тісі шыққан балаға,

Шайнап берген ас болмас.

 

Балалы үй — базар,

Баласыз үй — қу мазар.

 

Бала күлкіге тоймас,

Болбыр ұйқыға тоймас.

 

Ұл туғанға —

Күн туған.

 

Итпен ойнасаң — үрерсің,

Баламен ойнасаң — күлерсің.

 

Ат болатын құлынның,

Бауыры жазық келер,

Адам болатын баланың,

Маңдайы жазық келер.

 

Жылайын деген баланың

Үш күн бұрын көзі қышиды.

 

Нар баласын қарпып сүйер

 

Алты жасар бала атқа мінсе,

Алпыстағы шал

Алдынан шығып атын ұстар.

 

Балалы үйрек көлден кетпес,

Балалы жесір елден кетпес.

 

Болатын елдің баласы

Бірін бірі:

«Батыр!»дер.

Болмайтын елдің баласы

Бірін бірі:

«Қатын!» дер.

 

 

Ашаршылықты көп көрген

Өзі тоймай «мә» демес,

Жетімдікті көп көрген,

Үш шақыртпай «ә» демес.

 

Жаманға айтқан ақылың —

Далаға атқан оқпен тең.

Талабы жоқ жас ұлың —

Жалыны жоқ шоқпен тең.

 

Қазанға тиме, қарасы жұғар,

Балаға тиме, бәлесі жұғар.

 

Мал балада қалды,

Бай далада қалды.

 

Атадан жақсы ұл туса,

Елінің қамын жейді;

Атадан жаман ұл туса,

Елінің малын жейді.

 

Балалы үйдің ұрлығы жатпас.

 

Боранды күні бала құтырар,

Желді күні ит құтырар.

 

Жақсы бала қонаққа үйір,

Жақсы тай атқа үйір.

 

Күлшелі бала — сүйкімді.

 

Қыз «қуыршақ» дейді,

Бала «құлыншақ» дейді.

 

Келіннің сөзі кетпендей,

Баланың сөзі батпандай.

 

Болатын бала — пысық,

Жауатын күн — ыстық.

 

Өлетін бала молаға қашады.

 

 

Жылайын деген бала,

Әкесінің сақалымен ойнайды.

 

Өз балаң,

Өзекке тепсең де кетпейді;

Кісі баласы,

Кісендесең де тұрмайды.

 

Үш баланы өсіргенше,

Үш шаһар апат болады.

 

Баласы бардың өңі ойнар,

Балтасы бардың қолы ойнар.

 

Қарға баласын «аппағым» дейді,

Кірпі баласын «жұмсағым» дейді.

 

Балаөз несібесін ала туады.

 

Күндес көргеннің қызын алма.

 

Бір бала, атаға жете туады,

Бір бала, атадан өте туады,

Бір бала, кейін қарай кете туады.

 

Жалғызбаласы бардың

Шығар-шықпас жаны бар.

Екі баласы бардың,

Өкпе, бауыр, жалы бар.

Үш баласы бардың

Бұқарада пұлы бар.

 

Балаханнан үлкен,

Ашамай нардан үлкен.

 

Немере етін жеп, сүйегін береді.

 

Жетімнің ризығы — жұрттан.

 

Бала — бауыр,

Дос — тамыр.

 

Көргенсіз бала — көкірек,

Өнерсіз бала — өкірек.

 

Ерке бала — екі жылар.

 

Ат болар тай саяққа үйір,

Адам болар бала қонаққа үйір.

 

Үй баласымен базарлы,

Қонағымен ажарлы.

 

Қамшыға бүлдіргі

Балаға үлгі керек.

 

Болар бала

Бесігіңде бұлқынар.

Болар құлын

Желісіңде жұлқынар.

 

Бесіктен түскен бөпеге

Есікке дейін ен дүние.

 

Көргендінің баласы,

Жөргемді келеді.

 

Аға ішкен бұлақтан,

Іні де су ішеді.

 

Жастық көкке,

Кәрілік жерге қаратады.

 

Ұлың үйленсе — ырысың,

Қызың орын тапса — өрісің.

 

Аспанның сәні - ай, жұлдыз,

Үйдің сәні - ұл мен қыз.

 

Ер бала ата-анаға таяу,

Қыз бала - үйге жаққан бояу.

 

Ер бала он бесте отау иесі.

 

Құс балапаны үшін тұзаққа түседі,

Адам баласы үшін азапқа түседі.

 

Бесік баласы

Бес түлейді.

 

Бала жетіге келгенше

Жерден таяқ жейді.

 

Өкпелегіш балақай

Өз сыбағасынан құр қалар.

 

Ағадағы мал — аспандағы мал,

Інідегі мал — ін түбіндегі мал,

Баладағы мал — даладағы мал.

 

Бала — қымбат,

Немере — ыстық.

 

Кіші баланың ұятын

Үлкен бала көтереді.

 

Ініден ізет.

 

Бала ішегін

Шұбатып жүріп ойнайды.

 

Тентек баланы теке сүзеді.

 

Анасын көріп қызын ал,

Аяғын көріп, асын іш.

 

Ата даңқымен қызөтер,

Мата даңқымен бөзөтер.

 

Қыз ауыр ма, тұз ауыр ма?!

 

Қыздың көзі қызылда.

 

Қызды ауылдың иті жатпас.

 

Қызы бар үйдің жеңгесі сүйкімді.

 

Күйеу келсе қыз тұрмас,

Бесін келсе күн тұрмас.

 

Өзі болған қыз

Төркінін танымас.

 

Арпа берсең, атқа бер,

Қатыр-құтыр шайнасын.

Қызды берсең жасқа бер,

Құшақтасып ойнасын!

 

Көшермен болса жұрт жаман,

Кетермен болса қыз жаман.

 

Отырған қыз орын табар.

 

Қызым үйде, қылығы түзде.

 

Суды шым бөгейді,

Дауды қыз бөгейді.

 

Ыржық қызға — тыржық күйеу.

 

Қалыңдығына өкпелеген күйеу,

Қайнысына сәлем бермейді.

 

Үйінде ұл-қызы бардың,

Көгінде сөнбес жұлдызы бар.

 

Туғаным — туырлығым,

Қарындасым — қазынам.

 

Қотыр қызға — қола сырға.

 

Қызы бардың назы бар,

Қысы бардың жазы бар.

 

Төркініне келген қыз

Төрге секірер.

 

Қызғыш құсқа көл пана,

Жетім қызға ел пана.

 

Қызың кер әдеп болса — қорлық,

Балаң бейәдеп болса — қорлық.

 

Бір жақсы қыз,

Екі жаман ұлға татиды.

 

Қыз кетсе — қуаныш,

Тұрақтаса — жұбаныш.

 

Қыз жоқ жерде — қызық жоқ.

 

Апасы киген сәукелені,

Сіңлісі де киеді.

 

 

 

Теңін тапсаң — тегін бер.

 

Жетім қыздың жеңгесі көп.

 

Қызғаншақтың қызы

Күйеусіз қалады.

 

Үкісізқызболмас,

Тікенсіз гүл болмас.

 

Ұл баланың

Үй күшік болғаны жараспайды,

Қыз баланың

Қыдырма болғаны жараспайды.

 

Қызыңды құтты орынға қондырғанша күт,

Ұлыңды отау иесі болғанша күт.

 

Қызым, қызым, қыз кісі,

Қызыма келді жүз кісі,

Жүз кісінің ішінен

Таңдағаны бір кісі!

 

Күйеу — жолдасымен,

Қыз — жасауымен.

 

Таза сабаның қымызын іш,

Мейірбан ананың қызын ал.

 

Жақсы қыздың жасауын

Жақын-жаран жасайды.

Жаман қыздың жасауын

Сұран-тілен жасайды.

 

Қызды сөкпе,

Тұзды төкпе.

 

Сақау қыз

Май сұраймын деп,

Шай сұрайды.

 

Қыздың аңқауынан сақта,

Ұлдың жалқауынансақта.

 

 

Сұлу гүлдің сарғайып,

Солар кезі болады.

Сұлу қыздың әр тайып,

Оңар кезі болады.

 

Қырын алған жігітті

Қыз қасынан ит қабар.

 

Астың дәмін тұз келтірер,

Ауылдың сәнін қыз келтірер.

 

Отаулап берген қыздың

Отын, суы аз болмас.

 

Орақ ұстап әкең қалғанша,

Оймақ ұстап шешең қалсын.

 

Ұл туғанға - күн туар.

 

Ұл - қоныс,

Қыз - өріс.

 

Ұлды ұясында баулы.

 

Ұлың көңілшек болса,

Атының соры.

Қызың көңілшек болса,

Басының соры.

 

Ұлыңды алып, қыз берсе, қорлағаны құдайдың,

Қызыңды алып, ұл берсе, сыйлағаны құдайдың.

 

Ұлдан туғанның ұлығы жоқ,

Қыздан туғанның қиығы жоқ.

 

Ұлыңды өзің жөнге салмасаң,

Өмір тезге салады.