Жеңіс Сәдуақасұлы – филология ғылымдарының докторы (1997 ж.), доцент (1992 ж.), академиялық профессор (1997 ж.), Қазақстан Педагогикалық ғылымдар академиясының мүше-корреспонденті (2006), 1946 жылдың 19 қаңтарында Қызылорда облысы, Қазалы ауданы, Бозкөл ауылдық кеңесінде туған. Көп жылғы ұстаздық қызметіндегі, қоғамдық және ғылыми-зерттеу жұмыстарындағы табыстары үшін 1992 жылы «ҚР білім беру ісінің үздігі» белгісімен, 2001 жылы ҚР-ның 10 жылдығына арналған төсбелгі және Елбасының «Алғыс хатымен», 2005 жылы Елбасының екінші «Алғыс хатымен», 2006 жылы «ҚР Білім беру ісінің құрметті қызметкері» белгісімен, облыс әкімінің «Құрмет грамотасымен», Қызылорда облыстық мәслихатының «Алғыс хатымен», 2008 жылы «10 жыл Астана» медалімен, Қызылорда облысы әкімінің стипендиясымен, 2009 жылы «Қызылорда облысына 70жыл» мерекелік медалімен, 2011 жылы «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл» мерекелік медалімен марапатталды. Ғылыми-зерттеу, әдістемелік жұмыстарының нәтижелері ғалымның 70-тен астам ғылыми және оқу-әдістемелік еңбектерінде баяндалған.

Өмірбаяны

1964 жылы Қазалы стансасындағы (қазіргі Әйтеке би кенті) № 420 орта мектепті бітірген.

1964-1967 жылдар аралығында Қазалы ауданы, “Қызылқұм” сегізжылдық мектебінің мұғалімі болады.

1967 жылы Қызылорда қаласындағы Н.В.Гоголь атындағы пединституттың филология факультетіне Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы бойынша оқуға түсіп, оны 1971 жылы үздік бітіріп шығады.

1971-1979 жылдарда Қызылорда қаласындағы орта мектептерде мұғалім, директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары қызметтерін атқарады.

1979 жылдың қыркүйегінен бастап пединституттың педагогика және психология кафедрасына оқытушы болып орналасады.

1979-1989 жылдарда ”Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі” кафедрасының оқытушысы, аға оқытушысы, меңгерушісі қызметтерін атқарады.

1988 жылы филология ғылымдарының докторы, профессор М.Томановтың жетекшілігімен Тіл білімі институты жанындағы Диссертациялық кеңесте 10.02.06 – түркі тілдері мамандығы бойынша “Қазақ тіліндегі етістіктің жақ категориясы” тақырыбында кандидаттық диссертация қорғайды.

1989 жылдан бастап “Қазақ тілі” кафедрасының аға оқытушысы (1989-1990 ж.ж.), доценті (1991 жылдан), осы кафедраның меңгерушісі (1990-1999 ж.ж.), академиялық профессоры (1997 жылдан) қызметтерінде болады.

1994-1996 жылдары ҚР ҰҒА А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі ғылыми зерттеу институтында аға ғылыми қызметкер ретінде докторлық диссертациясына ізденіс үстінде болады да, 1997 жылы осы институт жанындағы Диссертациялық кеңесте “Қазақ тіліндегі бір құрамды сөйлемдердің құрылымдық типтері” тақырыбында докторлық диссертациясын қорғайды.

2002-2004 жылдар аралығында “Болашақ”университетінің оқу-тәрбие жөніндегі проректоры, қосымша Қорқыт Ата атындағы ҚМУ Қазақ тілі кафедрасының академиялық профессоры қызметінде болды.

2004-2007 жылдарда Қорқыт Ата атындағы ҚМУ Қазақ тілі кафедрасының мегерушісі, 2007 жылдан осы кафедраның академиялық профессоры. Ғылыми зерттеулерінің негізгі бағыты: қазақ тіл білімінің морфология және синтаксис саласы. Осы бағытта бірнеше халықаралық, республикалық ғылыми конференцияларға, семинарларға қатысып баяндамалар жасап келеді. Диссертациялық жұмыстарына ғылыми жетекшілік жасаған 1 ғылым кандидаты, 15 магистрі абыроймен қорғап, жоғары және орта арнаулы оқу орындарында, мектептерде қызметтер атқаруда.

2006 жылы Қазақстанның Педагогикалық ғылымдар академиясының мүше-корреспонденті болып сайланды. Қоғамдық жұмыстары: Қорқыт Ата атындағы мемлекеттік университеті Ғылыми кеңесінің, Филология факультеті Кеңесінің, Қызылорда облыстық Ономастикалық комиссиясының мүшесі, университет Ардагерлер Кеңесінің бюро мүшесі, Облыстық Тілдерді дамыту жөніндегі басқармасы жанынан құрылған комиссияның мүшесі, «Тілдерді оқытудың өңірлік орталығы» Мемлекеттік кәсіпорны Ғылыми-әдістемелік Кеңесінің мүшесі.

Өзекті мақалалары

«Латын әліпбиіне байланысты арнайы жұмыс тобы құрылды

Қазаққа ұлттық жазу таңбасы керек

Ұлттың ұлы ұлағаты

Ол туралы

Ақырын жүріп, анық басатын азамат

Еңбектері

1.Етістіктің жақ категориясы, оның граммаикалық құрылымы.

Қазіргі қазақ әдеби тілінің грамматикалық құрылымы. –А., ҚазМУ баспасы, 1983 ж. 12 бет

2.Етістік формаларының (1-2 ж.) қолданылу ерекшеліктері туралы.

Қазақ тілінің теориясы мен тарихының мәселелері. –А., ҚазМУ баспасы, 1986 ж.12 бет

3.Қазіргі қазақ тіліндегі жақ категориясының предик-втік жасаудағы қызметі. ҚазССР ҒА Хабарлары, филология сериясы, 1987 ж., № 1. 8 бет

4.“Жақсыз” сөйлемдердегі жақтық қатынастың берілуі. Журнал: “Білім және еңбек”, 1987 ж. № 1. 2 бет

5. Категория лица глагола в казахском языке. Автореферат диссертации на сойскание ученой степени кандидата филологических наук. –А., 1987 г.

6. Етіс формаларының жақтық қатынасқа әсері. Қазақ әдеби тілінің стилистикалық мәселелері. –А., ҚазМУ баспасы, 1988 ж. 9 бет.

7. Пединституттың ПМНО бөлімінде қазақ тілінен “Етістік” сөз табын оқыту.

Тезисы докладов научно-технической конф-ции молодых ученых и спец-ов…, посвященной 70-летию ВЛКСМ (20-22 октября, 1988 г.). 9 бет.

8. Қазақ тілін оқытудағы мектеп пен институттың сабақтастығы.

Қаз. Компарт. Орт.Ком-і мен ҚазССР Минис. Сов-ң 1987ж. наурыздағы Қаулысы мен Қазақ ССР-нің Тіл туралы Заңының талаптарына сәйкес “Қазақ тілі мен әдебиеті пәнін оқыту проблемалары туралы” атты облыстық ғыл.-прак. конф. Материалдары. Қызылорда, 1990 ж. 6 бет

9. Экология және тіл. Тезисы докладов 1науч-прак. Конференции по экологическим проблемам приаралья”Судьба моря – судьба людей”. Кызылорда, 1990. 3 стр.

10. Қазақ тіліндегі іс-қағаздары (әдістемелік нұсқаулар). Қазақ ССР Халыққа білім беру министрлігінің оқу-әдістемелік кабинеті. –А., 1990ж.

11. Қазақ тіліндегі іс-қағаздары (әдістемелік нұсқаулар). Қызылорда баспаханасы, 1990ж.

12. Студенттің уақыт қоры. Журнал: “Қазақстан мектебі”, 1991ж. № 1.3 бет

13. Іс қағаздарын қазақша жүргізу проблемалары.

“Республиканың сабақ орыс тілінде жүретін оқу орындарында қазақ тілі мен әдебиетін оқытудың өзекті мәселелері” атты республикалық ғылыми-практ. конференция материалдары. 1-бөлім. Қызылорда, 1990ж.4 бет

14.Қазақ тілін оқытудағы сабақтастық. Журнал: “Қазақ тілі мен әдебиеті”, 1992 ж. №1.4 бет

15.3-жақтық қатынастың семантикалық сипаты.

Қазақстан Республикасы ҒА Хабарлары. Тіл, әдебиет сериясы,1992ж. № 3.7 бет

16.Бір құрамды сөйлемдердің ерекшеліктері туралы

Қорқыт Ата ат.ҚПИ оқытушы-проф-ң 41-ғылыми конф-ң тезистері. Қызылорда. Инст-т баспаханасы, 1993ж., мамыр. 2бет

17.Орысша-қазақша спорт терминдерінің сөздігі. Қызылорда: Пединститут баспасы, 1993ж. А. Әбілов, Н.Шиндин

18.Қазіргі қазақ тіліндегі етістіктің жақ категориясы. Монография. – Алматы: “Қазақстан”, 1994ж.

19.Абай қара сөздерінің жақтық құрылымы.Журнал: Қазақ тілі мен әдебиеті”, 1996ж. №5-6.5 бет

20.Бір құрамды белгілі жақты сөйлемдер. ҚР Ғылым министрлігі ҒА Хабарлары. Тіл, әдебиет сериясы, 1996ж. № 1. 6 бет

21.Белгісіз және жалпылама жақты сөйлемдер туралы.Журнал: “Қазақ тілі мен әдебиеті”, 1996ж. № 3.7 бет

22.Белгісіз жақты сөйлемдер (жалғасы) Журнал: “Қазақ тілі мен әдебиеті”, 1996ж. № 4. 5 бет

23.Жалпылама жақты сөйлемдер (жалғасы)Журнал: “Қазақ тілі мен әдебиеті”, 1996ж. № 5-6.6 бет

24.Қазақ тіліндегі бір құрамды сөйлемдер.Монография. –Алматы: “Білім”, 1996ж.

25.Қазақ тіліндегі бір құрамды сөйлемдердің құрылымдық типтері. Филология ғылымдарының докторы дәрежесін алу үшін дайындалған автореферат. – Алматы, 1996 ж. 3 б.т.

26.Бір құрамды сөйлемдер жайында Журнал: “Ізденіс”, 1997ж. № 2. 7 бет

27.Сөйлемнің мағыналық мүшелері мен синтаксистік мүшелерінің өзара қатынасы.Республикалық ғылыми журнал: “Оңтүстік Қазақстан ғылымы мен білімі”, 1997ж. № 2/9/3 бет

28.М.Әуезовтің “Абай жолы” романындағы жай сөйлем қолданысы. “Жоғары оқу орнында оқытудың теориясы мен әдіст-ң өзекті мәселелері”. Халықар. ғыл.-практ. конф. Матер-ы. Қызылорда, 1997ж. 4 бет

29.Бір құрамды сөйлем. “Қазақ тілі” энциклопедиясы. –Алматы: Ред. баспа орталығы, 1998 ж. 2 бет

30. Екі құрамды сөйлем.-- // --2 бет

31.Жалпылама жақсыз сөйлем.-- // --1 бет

32.Жалпылама жақты сөйлем.-- // --2 бет

33.Қ.Жалайыридің “Жами-ат тауарих” шығармасындағы жай сөйлем түрлері.Қорқыт Ата атындағы ҚМУ Хабаршысы, 1999ж. № 1. 4 бет

34.Атаулы сөйлем. Қазақстан ұлттық энциклопедиясы, 1-том, 1999ж. 1 бет

35.Тілдік талдау үлгілері (әдістемелік нұсқау). Қызылорда, ҚМУ баспасы, 2000ж.

36.Қ.Жалайыридің “Жами-ат тауарих” шығармасындағы тұрлаусыз мүшелер.ҚР БжҒМ ҰҒА Хабарлары. Тіл, әдебиет сериясы, № 13/121/, 2000ж.6 бет

37.Қазақша іс қағаздары (әдістемелік нұсқау).Қызылорда, “Қызылордаполиграфия” ААҚ баспаханасы, 2001 ж.

38.Сөйлемнің тұрлаусыз мүшелері (сырттай оқитын студенттерге арналған көмекші оқу құралы). Қызылорда, Қорқыт Ата атындағы ҚМУ баспа орталығы, 2001 ж.

39. Жай сөйлемнің тұрлаусыз мүшелері

Қазақ грамматикасы (ғылыми басылым, ҚР ҰҒА А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты). –Астана, “Астанаполиграфия ЖАҚ, 2002 ж.

Соның ішінде 649-660 б.б.(1,5б.т.) Авторлар құрамында

40.Бір негізді жай сөйлемдер-- // --676-678 б.б.-- // --

41.Жақты сөйлемдер-- // --678-680б.б.-- // --

42.Қ.Жалайыри: Жами-ат тауарих. Жай сөйлем синтаксисі (студенттерге көм. оқу құралы) Қызылорда: “Адаст”, 2003 ж.

43.Жай сөйлемнің құрылымдық түрлері (оқу құралы) Қызылорда: “Тұмар”, 2004 ж. Г.Сәдуақасова

44.Сөйлемнің семантикалық құрылымын талдау. Журнал: “Ұлт тағылымы” (“Қаз-н жоғары мектебі” журналының қосым-сы), 2004ж. № 1

45.Сөйлем “жақсыздығы” турасында бірер сөз. ҚР ҰҒА Хабарлары. Тіл, әдебиет сериясы, 2004ж. № 5-6. 4 бет

46.Сөйлемді семантика-синтаксистік құрылымы тұрғысынан зерттеу

Қазақ тіл біліміндегі функционалдық бағыт (республикалық ғылыми-теориялық конф-я материалдары) –А., 2006 ж. 6 бет

47.А.Тоқмағамбетов фельетон-дары тілінің лингвомәдени және әлеуметтік лингвистика-лық қыры.Журнал: “Тілтаным”, 2006ж. № 1(21) 46-50б.б.

48.Қазақ тілі пәнін жоғары оқу орындарында жаңаша оқыту проблемалары.Қазақстан Педагогикалық ғылымдар академиясының Хабаршысы, 2006ж. № 6. 73-77 б.б.

49. “Тауарихтағы” жай сөйлем түрлері. әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Хабаршысы. Филология сериясы (Проф.М.Томановтың 75 жылдығына арналған), 2007ж. № 3. 127-131 б.б.

50. Жалпылама және белгісіз жақты бір негізді сөйлемдердің ерекшеліктері жайында.Журнал: “Тілтаным”, 2007ж. № 4. 66-70б.б.

51.Қазақ тілі пәнін жоғары оқу орындарында жаңаша оқыту проблемалары.“Үздіксіз кәсіби білім беру жүйесінде ақпа-раттық және иновациялық технологияларды пайдалану” (Халық-қ ғыл-прак-қ конф-я ма-териалдары). Қызылорда 2007 ж.522-526б.б.

52.Бір негізді сөйлемнің жалпы сипаты.Қазақ грамматикасының өзекті мәселелері. –Алматы: “Кие”, 2007ж.206-227 б.б.

53.Тілдік талдау түрлері (әдістемелік құрал)-Қызылорда: “Тұмар”, 2008 ж.

54.Күрделі омонимдес жұрнақтар-дың құрамы мен сөзжасамдық қызметі жайында. Профессор Н.Оралбай және тіл білімі мен әдістеме ілімі (Ғалымның 80 жылдығына арналған халық-қ ғыл-пр-қ конф-я материалдары), - Алматы: 2008 ж. (17 мамыр). 48-52 б.б

55.Сөзжасамдық талдау түрлері мен әдістемесі (баяндама)

“Үздіксіз кәсіби білім беру жүйесі: даму проблемалары мен болашағы” (Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары). – Қызылорда, Қорқыт Ата атындағы ҚМУ, 6-7 маусым, 2008 жыл.

56.Нұрмаханов аудармаларының тілі Журнал: “Тілтаным”, 2008, № 2. 11-16 б.б.

57.Мәтін құрылымындағы ой мен тіл бірлігі. Қазақ тілін коммуникативтік, функционалдық бағытта зерттеу және оқытудың инновациялық технологиялары” (Профессор Р.Әмірдің 80 жылдық мерейтойына арналған халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары). Алматы, 26-27 наурыз, 2010 ж. 247-252 б.б.

58.Жіктік жалғауларының қаты-сымдық мәні. Түркі тілдерінің грамматикасы: қазіргі ахуалы мен болашағы (Аса көрнекті тіл маманы, филология ғылымдарының докторы, профессор, ҚазССР ҒА академигі Н.Т.Сауранбаевтың туғанына 100 жыл толуына арналған халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. А., 2010. 166-171-б.б.

59. Қызылорда топонимикасының тілдік-этимологиялық сипаты «Қазақ ономастикасы мен үлгілі үрдістер». Халықаралық ғылыми-теориялық конферен-цияның материалдары. Ш.Шаяхметов атындағы Тілдерді дамытудың республикалық үйлестіру-әдістемелк орталығы. Астана, 2010. 07-227-б.б.

60.Тілдік таным: жаңа көзқарас (Ш.Бекмағамбетовтің ғылыми ізденісі жайында бір үзік сыр)

«Танымдық лингвистика: даму бағыттары, мәселелері». Ф.ғ.к., доц. Ш.Бекмағамбетовтің 60 жылдығына арналған ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. Қызылорда, 2010. 7-10-б.б.

61.Қызылорда облысындағы жер-су атауларының этимологиясы жайында бірер сөз.

Мемлекеттік тіл және ономастика (жинақ). Қызылорда, „Тұмар”, 2010ж. 28-41-б.

62.Қызылорда топонимикасының тілдік этимологиялық сипаты. Қазақ ономастикасы: басым бағыттары мен үлгілі үрдістер. (Халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары). Талдықорған, 7 желтоқсан 2010ж. 207-226-б.

63. Абай аудармаларындағы тілдік бірліктер. «Мемлекеттік тіл және аударматанудың өзекті мәселелері». Республикалық ғылыми-теориялық конференция. 19 мамыр, 2011 ж. 72-77-б.б.

64. Ұстаз ғұмыры шәкіртімен мәңгі. Тұрмағамбет // Республикалық ғылыми-әдеби, танымдық журнал. № 2, 2011. Қ-орда. 91-97-б.б.

65. Тіл тағдыры сөйлеу мәдениетін сақтауда. Тіл тірегі – сыр елі. Қызылорда, «Тұмар», 2011. 68-74-б.б.

66.Бай тіл, шешен тіл, мәдениетті тіл – журналистің жан серігі. Әлемдік жаһандану процесі жағдайында аймақтық телеарналардың даму перспективалары және қазіргі хал-ахуалы («Қазақстан-Қызылорда» телеарнасының құрылғанына 20 жыл толуына арналған конференция материалдары). Қ-орда, 2011. 50-55-б.б.

67. Менің қара шаңырағым, жасай бер! Қорқыт ата атындағы ҚМУ-дың 75 жылдық мерейтойына арналған жинақ. Қызылорда, 2012 жыл. 279-281–б.б.

68. Ұлты ұлықтаған ұстаздың ұлағаты. 5- Қабдолов оқулары (Халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары). Алматы, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, 7 желтоқсан 2012 ж. 37-40–б.б.

69. А.Байтұрсынұлы және қазақ синтаксисі «Ахмет Байтұрсынұлы – қазақ руханиятының көсемі». Халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. А., 19 ақпан 2013. 65-68 б.б. Г.Ж.Сәдуақасова

70.Базар жырау шығармалар-ындағы жаңа сөз жасау тәсілдері.

ҚР ҰҒА-ның академигі М.Серғалиевтің 75 жылдығына арналған республикалық конференция. Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Астана, 13 наурыз 2013. 29-34 б.б.

71. “Тауарихтағы” жай сөйлем түрлері. әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Хабаршысы. Филология сериясы (Проф.М.Томановтың 75 жылдығына арналған), 2007ж. № 3. 127-131-б.

72.Жалпылама және белгісіз жақты бір негізді сөйлемдердің ерекшеліктері жайында Журнал: «Тілтаным», 2007. № 4. 66-70-б.

73. Қазақ тілі пәнін жоғары оқу орындарында жаңаша оқыту проблемалары

Үздіксіз кәсіби білім беру жүйесінде ақпараттық және иновациялық технологияларды пайдалану (Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары), Қызылорда, 2007. 522-526-б.

74.Бір негізді сөйлемнің жалпы сипаты.

Қазақ грамматикасының өзекті мәселелері. – Алматы, «Кие», 2007. 206-227-б.

75.Тілдік талдау түрлері (әдістемелік құрал) -Қызылорда: “Тұмар”, 2008 ж.

76.Күрделі омонимдес жұрнақтардың құрамы мен сөзжасамдық қызметі жайында.Профессор Н.Оралбай және тіл білімі мен әдістеме ілімі (Ғалымның 80 жылдығына арналған халық-қ ғыл-пр-қ конф-я материалдары), - Алматы: 2008 ж. (17 мамыр). 48-52 б.б

77.Сөзжасамдық талдау түрлері мен әдістемесі (баяндама)

“Үздіксіз кәсіби білім беру жүйесі: даму проблемалары мен болашағы” (Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары). – Қызылорда, Қорқыт Ата атындағы ҚМУ, 6-7 маусым, 2008 жыл.522-526-б.

78.Нұрмаханов аудармалары –ның тілі. Журнал: “Тілтаным”, 2008, № 2.11-16-б.

79.Мәтін құрылымындағы ой мен тіл бірлігі. Қазақ тілін коммуникативтік, функционалдық бағытта зерттеу және оқытудың инновациялық технологиялары” (Профессор Р.Әмірдің 80 жылдық мерейтойына арналған халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары). Алматы, 26-27 наурыз, 2010 ж. 247-252 б.б.

80.Қызылорда топонимикасының тілдік этимологиялық сипаты Қазақ ономастикасы: басым бағыттары мен үлгілі үрдістер. (Халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары). –Талдықорған, 7 желтоқсан 2010ж. 207-226-б.

81.Тілдік таным: жаңа көзқарас (Ш.Бекмағамбетовтің ғылыми ізденісі жайында бір үзік сыр) «Танымдық лингвистика: даму бағыттары, мәселелері». Ф.ғ.к., доц. Ш.Бекмағамбетовтің 60 жылдығына арналған ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. Қызылорда, 2011. 7-10-б.б.

82.Қызылорда облысындағы жер-су атауларының этимологиясы жайында бірер сөз.Мемлекеттік тіл және ономастика (жинақ). Қызылорда, „Тұмар”, 2010ж.28-41-б.

83.Ұстаз ғұмыры шәкіртімен мәңгі. Тұрмағамбет // Республикалық ғылыми-әдеби, танымдық журнал. № 2, 2011. 91-97-б.

84.Абай аудармаларындағы тілдік бірліктер.«Мемлекеттік тіл және аударматанудың өзекті мәселелері». Республикалық ғылыми-теориялық конференция. 19 мамыр, 2011 ж.72-77-б.б.

85.Тіл тағдыры сөйлеу мәденитетін сақтауда Тіл тірегі – Сыр елі. – Қызылорда, «Тұмар», 2011. 68-74-б.

86.Бай тіл, шешен тіл, мәдениетті тіл – журналистің жан серігі. Әлемдік жаһандану жағдайында аймақтық телеарналардың даму перспективалары және хал-ахуалы («Қазақстан-Қызылорда» телеарнасының құрылғанына 20 жыл толуына арналған конференция матеғриалдары). – Қызылорда, 2011. 50-55-б.